Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги қарши муҳандислик иқтисодиёт институти

RQ 
TBQ 
TQ 
IEQ 
BO 
O‘QD 
-rasm. Matlab dasturi yordamida uning modelini va rostlash 
hisobini ishlab chiqishda boshqarish funksioanl sxemasi 
Bu yerda: 
TBQ – topshiriq beruvchi qurilma; 
TQ – taqqoslovchi qurilma; 
RQ – rostlash qurilmasi; 
IEQ – ish bajaruvchi qurilma; 
BO – boshqarish obyekti; 
O‘QD – o‘lchovchi qurilma (datchik); 
Har bir sanoatda albatta rostlash qurilmasi ishlatiladi. Rostlash qurilmalari 
sanoatda asosan P, PI, PID regulyatorlar ishlatiladi. P, PI, PID qonunlar sistemani 
harakatchanligiga (sezgirligiga) qarab tanlanadi. Agar obyektdagi o‘lchanadigan 
parametr o‘zgarish diapazoni katta bo‘lsa P, o‘rta hol bo‘lsa PI va juda kichik 

---

bo‘lsa PID ishlatiladi. Misol sifatida sathni olib qaraymiz. Boshqarish obyektidagi 
sathning o‘zgarishi (10-70 m) bo‘lsa bu hollarda boshqarish obyektiga P regulyator 
ishlatiladi. Agar sathni o‘zgarishi (60-70 m) gacha bo‘lsa unda PI regulyator 
ishlatiladi. Sath o‘zgarishi (69-70 m) hollarda PID regultor ishlatiladi. 
Bizning bu sistemamizda rostlash qurilmasi sifatida PI regulyator olingan. IEQ 
sifatida yuklamali klapan hisoblanadi. BO sifatida esa issiqlik almashinish aparati 
hisoblanadi. O‘QD sifatida suyuqlikli termometr ishlatiladi. 
Rostlagichni sozlash parametrini hisoblash 
Rostlagich optimallik mezoni va topshirilgan ishlash algoritmi asosida 
tanlanadi. Bu holda PI-rostlagichni ishlash algoritmi va rostlash sifatiga talablar 
mezon – min(, hamda 20%-qayta rostlanish. 
PI rostlagich kattaliklarini hisoblash uchun nomogrammadan 
tashqari analitik formulalarniham qo‘lladim. 
-jadval 
Rostlash 
Rostlash 
Optimallik me’zoni 
qonuni 
parametrlari 
20% 
-li 
qayta Minimal kvadratik integral 
rostlash bo‘yicha 
baho bo‘yicha 
K 
p 
0,7
T 
1,0
T 
ПИ 
K
об

K
об

T
u 
0,7
T 
T 
5-jadvaldagi formulalarni qo‘llash natijasida quyidagilarga ega bo‘lamiz 

---