|
Ўқув фанннинг мақсади ва вазифалари
Фанни ўқитишдан максад - фойдали қазилма конларини қазиб олишдаги геомеханик жараёнларини бошқариш, конларни ер ости усулида қазиб олиш жараёнида тоғ жинслари массивида содир бўладиган динамик ходисалар, казиб олиш ва капитал тайёрлаш кон лахимлари атрофида кон босимини содир бўлишлигининг хусусиятлари ва тоғ жинсларининг кучланиш-деформацияланиши, тоғ жинсларининг мустахкамлик ва деформацион хоссаларини ўрганиш усулларини ва кон массивининг тузилиши ва механик хусусиятлари тўғрисидаги билимлар даражаси билан таъминлашдир. Фаннинг вазифалари - талабани ушбу фан бўйича олган назарий ва амалий билимларини реал кон шароитида қўллаш бўйича кўникмалар хосил қилишдир. Жумладан, тоғ жинсларининг деформацион тавсифини аниқлаш, тажрибавий синаш маълумотлари, тоғ жинсларининг парчаланиш шароитларига қараб кон массивининг бошланғич кучланиш холатини бахолаш, мухофазаланган худудлар ва юкори кон босими мавжуд бўлган зоналарнинг тузилиши, кон лахимларини объект тагидан бехатар қазиб ўтказишнинг унсурларини лойихалаш кўникмаларини хосил қилишдир. Фойдали қазилма конларини қазиб олишда жинсларни физик-механик ва геолого-петрографик хусусиятлари, уларнинг классификацияси, бўйича умумий тушунчага эга бўлиш. Тоғ жинсларини структураси, текстураси, деформация ва уларни турлари, тоғ жинсларининг мустаҳкамлик ва деформацион хоссаларини ўрганиш усулларини ва кон массивининг тузилиши ва механик хусусиятлари тўғрисидаги билимлар даражаси билан таъминлашдир.
Фаннинг вазифаси – уни ўрганувчиларга:
- ушбу фан бўйича олган назарий ва амалий билимларини реал кон шароитида қўллаш бўйича кўникмалар ҳосил қилишдир. Жумладан, тоғ жинсларининг деформацион тавсифини аниқлаш, тажрибавий синаш маълумотлари;
- тоғ жинсларининг майдаланишида мустаҳкамлик назарияси ва хусусиятларини баҳолаш, мухофазаланган ҳудудлар, кон лаҳимларини объект тагидан бехатар қазиб ўтказиш унсурларини лойиҳалаш кўникмаларини ҳосил қилишдир.
Фан бўйича талабаларнинг билими, кўникма ва малакаларига қўйиладиган талаблар
“Геомеханика” фанини ўзлаштириш жараёнида талаба:
тоғ жинсларининг физик-механик ва реологик хоссалари ҳақида тасаввурга эга бўлиши;
тоғ жинсларининг ҳажмий ва солиштирма оғирликлари, бўшоқланган кон жинслари тавсифномаси ва кон жинсларини гранулометрик таркиби, бўшоқланган жинсларнинг табиий қиялик бурчаги, мустаҳкамлик коэффициентини туйиш усули, кон жинсларининг гидравлик хоссалари, намлик, сув ютувчанлик, ультратовушли диапазонда кон жинсининг акустик ва қайишқоқлик параметрлари; кон жинсларининг солиштирма электр қаршилиги, бир ўқли сиқилишга чидамлилиги ва чўзилишга бўлган чидамлилик Геомеханика жараёнларини билиши ва улардан фойдалана олиши;
физик-механик хоссаларни моделлаш, тоғ жинслари массивида физик-механик ҳолатини назорат қилиш кўникмаларига эга бўлиши керак.
-тоғ жинсининг бир ўқ бўйича сиқиш, чўзиш ва бошқа таъсирларга бўлган мустаҳкамлик бардоши, тоғ жинслари массивининг кучланиш-деформацияланиш ҳолати ва уларнинг мустаҳкамлиги ҳамда прогноз этиш усуллари, тоғ жинслари массивидаги деформация жараёнининг физик-механик мониторингини ташкил этиш ҳолатини аниқлаш малакасига эга бўлиши керак.
Ушбу вазифалардан келиб чиқиб ўқув фанини ўзлаштириш жараёнида амалга ошириладиган масалалар доирасида бакалавр:
- тоғ жинсларининг деформацияланиши ва бузилишлари, деформацион ва мустахкамлик хоссалари, геологик хосса хақида тасаввурга эга бўлиши;
- тоғ жинсларининг хажмий кучланишдаги деформациаланиши ва бузилиши, тупроқнинг механик хоссаси, тоғ жинслари массивининг табиий, техноген ва структуравий-механик хусусияти, массивнинг деформацияланиши ва қаттиклиги, тупроқли массивларнинг механик холати хоссалари;
- массивларнинг бошланғич кучланиш холати, ер ости иншоатлари ва кон лахимлари атрофидаги геомеханик жараёнларни билиши ва улардан фойдалана олиши;
- геомеханик жараёнларни моделлаш, тоғ жинслари массиви механик холатини назорат қилиш кўникмаларига эга бўлиши керак. “Геомеханика” ўқув фанини ўзлаштириш жараёнида амалга ошириладиган масалалар доирасида бакалавр:
- тоғ жинслари ва кон массивининг физик-механик хусусиятлари, унинг деформацион холати, капитал ва бошка кон лахимлари атрофидаги кон босимининг содир бўлиши, кон босимини динамик кўринишларини прогнозлаш, карьер бортлари ва агдарма тог жинсларининг устуворлигини аниқлаш хамда, кон массивида содир бўладиган геомеханик жараёнларни бошкаришни, тоғ жинсининг умумий систематикаси, уларнинг деформацион ва мустахкамлик хоссалари, статик ва динамик деформациялар модули, тоғ жинсларининг хажмий юкланма таъсиридаги деформацияланиши ва бузилиши, кучланиш ва деформация тензорларининг ўзаро боғликлиги, гидростатик ва тектоник кучланиш холати, массивнинг чегаравий кучланиши ва мустахкамлик назариясини билиши керак.
- тог жинсининг мустахкамлик паспорти, тоғ жинслари массиви тузилишининг ўзига хос хусусиятлари: таркибнинг хилма- хиллиги, дарзликлик, тектоник бузилишлик ва тоғ жинсининг мустахкамлигини бошка заифлаштирувчи омиллар, массивнинг кучланганлик, деформацияланганлик холатини прогнозлашнинг геомеханик усуллари хақида кўникмаларга эга бўлиши керак.
-тоғ жинсининг бир ўқ бўйича сиқиш, чўзиш ва бошка таъсирларга бўлган мустахкамлик бардоши, тоғ жинслари массивининг кучланиш-деформацияланиш холати ва уларнинг мустахкамлиги ҳамда прогноз этиш усуллари, тоғ жинслари массивидаги деформация жараёнининг геомеханик мониторингини ташкил этиш, карьер борт олди массивининг кучланиш- деформацияланиш холатини чеккавий элементлар усулида аниклаш малакага эга бўлиши керак.
Do'stlaringiz bilan baham: |
