Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги қарши муҳандислик-иқтисодиёт институти

коммуникацион омиллар катта аҳамият касб этади. Янги 
маҳсулот ишлаб чиқараётган корхона ва тармоқлар ахборот нуқтаи 
назаридан очиқ ёки ёпиқ бўлишлари мумкин. Биринчи ҳолатда улар 
илмий-техник семинарлар, симпозиумларда фаол иштирок этади ва 
ўз ишланмалари ва ютуқларини намойиш этишади. Шундай қилиб, 
янги маҳсулот бозорга чиқмасдан олдин улар истеъмолчини ушбу 
маҳсулот билан таништиради ва талабни шакллантиради. Иккинчи 
ҳолатда эса, янги товар бозорга чиқишидан олдин у ҳақда ҳеч ким 
ахборотга эга бўлмайди ва талаб шаклланиш жараёни анча узоқ 
давом этиши, бу эса ишлаб чиқарувчи корхонанинг молиявий 
натижаларида ўз аксини топиши мумкин. 
Реклама омили коммуникацион омилга яқин туради: янги 
маҳсулотни ишлаб чиқариш ва сотиш жараёнидаги умумий 
харажатларда реклама харажатларининг юқори даражаси, унга 
бўлган талаб шаклланиши ва ўсишига ёрдам беради ва аксинча. 
Илмий-техник маҳсулотига бўлган талабнинг энг муҳим ички 
омилларидан бири бўлиб ишлаб чиқарувчи корхона ходимларининг 
касбий тайёргарлик даражаси хизмат қилади. Муҳандис ва ишчи 
кадрларнинг таълим ва касбий даражаси қанчалик юқори бўлса 
тайёр маҳсулот сифати ҳам шунчалик юқори бўлади, хизматчилар 
малакасининг юқори даражада бўлиши эса, маҳсулотни тегишли 
меъёрларда ишлаб чиқарилиши ва режалаштирилган ҳажмларда 
сотилишига кафолат бўла олади.
Талабнинг ташқи детерминантларини кўриб чиқадиган бўлсак, 
уларнинг катта қисми янги илмий-техник маҳсулот ишлаб 

---

296
чиқарувчи ёки сотувчи корхона фаолият юритаётган муҳитни 
тавсифлайди. 
Давлатнинг умумиқтисодий аҳволи, агарда у барқарор 
бўлиб, инфляция даражаси эса юқори бўлмаса, янги илмий-техника 
маҳсулотининг асосий истеъмолчилари бўлмиш ишлаб чиқариш 
корхоналарининг техник базасини янгилаш жараёни бузилмайди
ва янги илмий-техник маҳсулотга доимий тарзда талаб бўлиб, у 
жамиятдаги фан-техника тараққиётини ҳам рағбатлантиради. 
Жамиятнинг иқтисодий барқарорсизлиги туфайли пул қадрининг 
тез 
йўқолиши 
техник-технологик 
инновацияларга 
маблағ 
қўйилишини йўққа чиқаради. Бунинг оқибатида ишлаб чиқаришда 
фойдаланиладиган янги маҳсулотга бўлган талаб тушиб кетади.