Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги андижон қишлоқ ХЎжалиги ва агротехнология

n
N
k
=
(1.1) 
Бу ерда: 
к
– танлаш қадами; 
N
– маҳалладаги барча оилалар рўйхати бўйича сони; 
n
– танлов ҳажми. 
Масалан, оилаларнинг умумий сони 400 та. Режага биноан 50 та оилада 
сўров ўтказилиш керак. Танлов қадами юқорида келтирилган формулага кўра 
8 га (к=400:50=8) тенг. Демак, барча оилалар умумий рўйхатидан ҳар 8-
оилада сўров ўтказилиши керак. 
56
Мамажонов М. Андижон вилояти аҳолисини ижтимоий муҳофаза қилишнинг географик жиҳатлари. 
География фан.номз.дис. – Андижон, 2004. – 116-118-б. 
57
Аъзамов С.М. Оилани ижтимоий ҳимоялашнинг самарали механизмини шакллантириш (Андижон 
вилояти мисолида). Иқтисод фанлари номзоди диссертацияси. - Андижон, 2006. 118-120-б. 

---

90 
Биз юқоридаги танлов усули бўйича ҳар бир туманда 500 тадан сўров 
ўтказдик. Сўровда жами 2000 нафар респондент иштирок этди. Шулардан 
988 нафари (49,4%) аёл, 1012 нафари (51,6%) эркаклар ташкил этди. 
Тадқиқотда кенг қўлланилган услублардан яна бири тизим-таркиб 
усулидир. Бу усул объектнинг фақат ўзи ўрганаётган ҳодисанигина эмас, 
балки бошқа каттароқ объект доирасида, биргаликда ва ўзаро алоқадорликда 
таҳлил қилишни назарда тутади. Оиланинг иқтисодий фаолиятини тизим-
таркиб усулида тадқиқ этилганда, объект оила ҳисоблансада, ундан каттароқ 
объект – аҳоли ва унинг таркибидаги миқдор ҳамда сифат ўзгаришларни ҳам 
ўрганиш талаб этилади. 
Оилалар сони, оила даромадлари ва харажатлари, оила истеъмол 
таркибидаги ўзгаришларни мутлақ сонлар ёки нисбий миқдорда ифодалашда 
математик услуб кенг қўлланилади. Шунингдек, оила аъзоларининг жон 
бошига тўғри келувчи даромад ва харажатларни ҳисоблашда ҳам бу услубдан 
фойдаланилади. 
Аҳоли жон бошига тўғри келувчи даромадлар миқдори қуйидаги 
формула ёрдамида аниқланади: 
A
D
I
=
(1.2) 
Бу ерда: 
I
– аҳоли жон бошига тўғри келувчи даромад миқдори; 
D
– аҳоли даромадларининг умумий миқдори; 
A
– аҳоли сони. 
Аҳоли жон бошига тўғри келувчи харажатлар миқдори қуйидаги 
формула ёрдамида аниқланади: 
A
R
P
=
(1.3.) 
Бу ерда: 
P
– аҳоли жон бошига тўғри келувчи харажат миқдори; 
R
– аҳоли харажатларининг умумий миқдори; 
А
– аҳоли сони. 
Оиланинг иқтисодий барқарорлигига оиланинг моддий аҳволи, яъни 
бир боқувчига тўғри келувчи демографик юк, ишсизлик даражаси бевосита 

---

91 
таъсир қилади.
Аҳолининг демографик юк коэффициенти қуйидаги формула ёрдамида 
аниқланади: 
100

=
L
l
W
(1.4) 
Бу ерда: W – аҳолининг демографик юк коэффициенти; 
l
– меҳнатга лаёқатсиз аҳоли сони; 
L
- меҳнатга лаёқатли ёшдаги аҳоли сони. 
Ишсизлик даражаси қуйидаги формула ёрдамида аниқланади: 
100

=
P
p
I
(1.5) 
Бу ерда: 
I
– ишсизлик даражаси; 
p
– ишсизлар сони; 
P
– ишчи кучи сони. 
Оиланинг иқтисодий барқарорлигини таъминловчи ҳамда унга таъсир 
этувчи жараёнларни ўрганишда математик, статистик, социологик, тизим-
таркиб услубларидан кенг фойдаланилди.