Ўзбекистон Республикаси Олий ва Ўрта махсус таълим вазирлиги Абу Райҳон Беруний номидаги

9.2. Қудуқ туби босимини пасайтириш усуллари 
мундарижа 
Қатлам босими, унинг хусусиятлари ва очилишига кўра 
қудуққа нисбатан оқимни 
ҳ
ар хил усуллар билан уюштириш 
мумкин. Қудуқдаги суюқлик сатҳининг босими қатлам 
босимидан пасайгандан сўнг қатламда қудуққа нисбатан оқим 
юзага келади 
Суюқлик сатҳининг босими қудуқ туби босимини 
характерлайди ва уни қуйидаги усуллар билан пасайтириш 
мумкин: 
1. Қудуқни тўлдириб турган лойли эритмани сувга 
алмаштириш; 
2. Сувни нефтьга алмаштириш; 
3. Суюқлик сатҳини поршень (сваб) ѐрдамида пасайтириш; 
4. 
Қудуқдаги суюқлик зичлигини аэрация ѐрдамида 
камайтириш. 

---

84 
9.3 Ҳар хил кон-геологик шароитда қудуқни 
ишгатушириш технологияси 
мундарижа 
Қудуқни ишга тушириш учун унинг усти тўла жиҳозланган 
бўлиб мустаҳкамликка (зичликка) текширилиши,яъни опрессовка 
килиниши керак. 
Шунингдек қудуқ туби циркуляция ѐрдамида яхшилаб 
ювилиши керак. 
Энди қудуқни ишга тушириш, яъни ўзлаштиришга киришиш 
мумкин. 
Қудуқни ўзлаштириш усули унинг чукурлиги ва қатлам
босими, уюмдаги маҳсулот (нефть ѐки газ), катлам тоғ 
жинсларининг физик характеристикаси ва ўзлаштириш учун зарур 
бўлган техник воситаларга боғлик. 
Қудуқни ўзлаштириш албатта қатлам босимини ҳисобга олиб
бажарилади. 
Табиатда қуйидаги холатлар учраши мумкин. 
1. Р
кат
> Р
гидростатик
Оғирлаштирилган (зичлиги 1,8:2,0 г\см
3
) лойли эритма 
бирданига сувга алмаштириладиган бўлса, мустаҳкамловчи қувур 
деформацияга учраши мумкин. 
Шунинг учун қудуқдаги лойли эритма зичлиги 0,3 г\см
3
га 
пастроқ бўлган бошқа эритма билан алмаштирилиб, шу тарзда
сѐкин-аста сувга ўтилади. 
Сув ўрнида кўпикли эритма ишлатилиши яна ҳам афзалроқ; 
чунки бу ҳолда кўпикли эритма коллектор ўтказувчанлигини 
камайтирмайди. 
2. Р
кат
= Р
гидростатик
Бу ҳолда лойли эритма дарҳол кўпикли эритма билан 
алмаштирилиши мумкин. Насос агрегатлари суюқлик сарфланиш
миқдорини 
6 
литр\секунддан 
бошлаб, 
сѐкин-аста 
1,5:2 
литр\сек.гача туширади. 
Шундан кейин ҳам нефть ѐки газ оқими пайдо бўлмаса,
қудуқ тубини тозалаш учун кўпик қатламга ҳайдалади ва 2-3 
соатдан сўнг қудуқни ўзлаштириш давом этдирилади. 
3. Р
кат 
< Р
гидростатик

---

85 
Бу шароитда қудуқдаги суюқлик кўпириши учун шароит 
яратилади. Бунинг учун насос-компрессор қувурларига 2-3%
концентрацияли сув эритмаси ҳосил қилувчи кўпик аралаштиргич 
улаб туширилади. 
8-10 соатдан сўнг қувур ҳамда қувур ортки қисмига бир
вақтнинг ўзида ҳаво (газ) ҳайдалади. 
Бунда ҳам қудуқ ишга тушмаса ундаги суюқлик сѐкин-аста 
газга алмаштирилади.