Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги абу райҳон беруний номидаги тошкент давлат техника университети

3.5. Гидравлик экскаваторларнинг технологик параметрлари
Кейинги йилларда конларни очиқ усулда қазиб чиқариш амалиётида янги типдаги қазиб-юклаш машиналари тўғри ва тескари механик чўмичли гидравлик экскаваторлардан фойдаланиш ананаси ривожланиб бормоқда. Ҳозирги вақтда МДХ мамлакатлари ва чет элларда чўмич сиғими 2,5÷20 м³ массаси 60-500 т, қирқиш кучи 200-125 кН бўлган гидравлик экскаваторлар яратилган ва кўплаб ишлаб чиқарилмоқда. Гидравлик экскаваторлар электрик (симарқонли) экскаваторларга нисбатан қатор афзалликларга эга, улардан асосийлари:
-иш органлари мустақил ишлаш даражасининг юқори (бир вақтнинг ўзида стреласи, рукояти ва чўмичининг ҳаракатлана олиши) бўлиши ҳисобига қазиш траекториясини бошқарилиши ҳамда кон ётқизиғини қатламлар бўйича қазиб олиш мумкинлиги;
-конструкциясининг 1 м³ чўмич сиғимига тўғри келадиган солиштирма металл талаблик кўрсаткичининг 1,5-2,5 баробар кам бўлиши;
-чўмич тишларига тўғри келадиган қирқиш кучининг юқорилиги;
-битта машинаниг ўзида унинг турли кониструкциясини таъминлаш учун ишчи органини тезда мантаж (демонтаж) қилиш мумкинлиги. Бу эса, исталган вақтда экскаватор технологик параметрларини қазиш шароитига мослашни таъминлайди.
Тескари чўмичли гидравлик экскаватрлар тўғри механик чўмичли экскаваторларга нисбатан қуйдаги афзалликларга эга:
-экскаватор турган гаризонт бўйича қазиш радиуси катта;
-ўзи турган гаризонтдан юқорида ва пастда жойлашган кон массасини қазиб олиб, ўзи турган гаризонтда, ундан юқорида ҳамда пастда турган транспорт воситаларига юклаш имкониятига эгалиги;
- экскаватор поғона юқори майдонида турганда жинс ва фойдали қазилмаларни саралаб қазиб олиш имкониятининг юқорилиги.

3.12- расм. Гидравлик экскаватор ЭГ-12.
Дастлабки ЭГ-12 русумли гидравлик экскавтор 1979 йилда Россияда (Уралмашзавод) ишлаб чиқарилган (3.12-расм) ва ,,Кедровский” кўмир разрезида синаб кўрилган. Ҳозирги вақтда ЭШ-12А, ЭГ-20 русмли Россияда ишлаб чиқарилган, ,,Марион” фирмасида ишлаб чиқарилган 204-М русумли чет эл гидровлик экскаваторлар МДХ мамлакатлари ва Ўзбекистон каръерларида қўлланмоқда. Гидровлик экскаваторларнинг юқорида келтирилган афзалликлари ва кенг технологик имкониятлари уларни кўплаб ишлаб чиқариш лозимлигини тақозо этади.