Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги а. А. Омонов, Т. М.ҚОралиев пул, кредит ва банклар

12.4.3. Контокоррент операциялари

Банкларнинг ноаъанавий операцияларидан бири контокоррент операциялар ҳисобланади. Контокоррент (овердарфт) операцияларда мижозларнинг банклардаги талаб қилиб олингунча сақланадиган депозит ҳисобварақлари бўйича маълум миқдорда дебет қолдиқ (овердрафт) қолишига рухсат берилади. Албатта, бу иқтисодий жараён банк ва мижоз ўртасида тегишли шартнома асосида расмийлаштирилади, контокоррент шартномасига биноан мижознинг талаб қилиб олингунча сақланадиган депозит ҳисобварақларида маблағлар мавжуд бўлмаган ҳолда, унга тўловларни амалга ошириш учун тегишли суммани дебет қолдиғи ҳисобидан ўтказилишига йўл қўйилади.

273

Контокоррент (овердрафт) операцияларида мижознинг талаб қилиб олингунча сақланадиган депозит ҳисобварағининг актив қисмида қолган қолдиқ асосида банк ҳисобига тегишли фоиз ҳисобланади. Мижоз томонидан сотилган товарлар ва кўрсатилган хизматлар учун келиб тушган маблағлар унинг талаб қилиб олингунча сақланадиган депозит ҳисобварағи тушиши орқали дебет қолдиқ (овердрафт) суммаси ёпилади.

Шу тариқа, банк ва мижоз ўртасида тузилган шартномада келишилган муддат давомида контокоррент (овердрафт) операцияси амалга оширилади. Унинг иштирокчилари банк ва банкнинг мижози ҳисобланиб, банк контокоррент (овердрафт) шартномасини тузаётганда мижознинг молиявий ҳолати, балансининг ликвидлиги ва бошқа мезонларига алоҳида эътибор қаратади. Бунда асосан банк билан узоқ йиллардан буён ҳамкорлик қилиб келаётган ва асосли тўлов қобилиятига эга бўлган ҳамда ишончли мижозлари юқори мавқиега эга бўлади.

Контокоррент (овердрафт) операцияларининг қатор афзалликлари мавжуд бўлиб, уларнинг асосийлари қуйидагилар ҳисобланади:

– мижознинг қисқа муддатли молиявий ресурсларга бўлган эҳтиёжини таъминлайди ва қўшимча ҳужжатларни расмийлаштириш учун кетадиган вақт ва молиявий маблағларни тежаш имкониятини беради;

– банкларга молиявий маблағларни ишончли ва самарали мақсадларга жойлаштириш имкониятини бериш билан бирга, қўшимча фойда олишга шароит яратади.