Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги а. А. Омонов, Т. М.ҚОралиев пул, кредит ва банклар

11.3. Марказий банкнинг пул – кредит сиёсати

Марказий банкнинг бош мақсади миллий валютанинг барқарорлигини таъминлашдан иборат бўлиб, ушбу мақсадни амалга ошириш учун қатор

242

вазифаларни бажаради. Ушбу вазифалар ичида энг муҳимларидан бири унинг пул – кредит сиёсатини ишлаб чиқиш ва амалга ошириш ҳисобланади.

Пул – кредит сиёсатининг қатор усуллари мавжуд бўлиб, уларнинг асосийлари қуйидагилардан иборат:

– тижорат банкларига нисбатан ўрнатилган мажбурий захира сиёсати;

– тижорат банкларини қайта молиялаш сиёсати (ҳисоб ставкаси);

– очиқ бозордаги сиёсати;

– валюта ва депозит сиёсати.

Иқтисодий адабиётларда ва халқаро банк амалиётида Марказий банкларнинг пул – кредит сиёсати монетар сиёсат, монетар инструментлар тарзида ҳам юритилади. Бироқ, Марказий банкнинг пул – кредити сиёсати қандай тарзда юритилишига қарамасдан, уларнинг мақсади битта масалага, яъни мамлакат миллий валютасининг барқарорлигини таъминлашга қаратилади.

Халқаро банк амалиёти ва хўжалик юритиш тажрибасидан маълумки, миллий валюта сотиб олиш қобилиятининг тушиб кетиши иқтисодиётда инфляция даражасининг ошишига ва мамлакатда ишсизлик даражасининг пасайишига олиб келади ва аксинча. Яъни, инфляция даражасининг пасайиши эса мамлакатда ишсизлик даражасининг ошишига олиб келади.

Марказий банк айнан шу иқтисодий жараённи миллий иқтисодиётга салбий таъсир этмайдиган даражада ушлаб туриш ва миллий валютанинг барқарорлигини таъминлаш учун пул – кредит сиёсати усулларини амалиётга жорий этади.

Ўзбекистон Республикаси Марказий банкининг пул – кредит сиёсати “Ўзбекистон Республикаси Марказий банки тўғрисида”ги Қонуннинг 23 – моддасига биноан келгуси йил учун мамлакат монетар сиёсатининг асосий йўналишлари сифатида ишлаб чиқилади.

Хусусан, ушбу сиёсат:

– иқтисодий конъюнктуранинг таҳлили ва истиқбол кўрсаткичларини;

243

– муомалада бўлган пул массасининг иқтисодий жиҳатдан асосланган чегараларини;

– пул массаси йиллик ўсиш суръатининг аниқ мақсадли кўрсаткичларини, шу жумладан, Марказий банк ички активларининг ўзгаришини;

– валюта ҳамда фоиз сиёсатининг асосий йўналишларини;

– пул – кредит соҳасини тартибга солишга доир ҳаракатларнинг аниқ мақсадли асосий кўрсаткичларини ўз ичига олади.