Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим

8-БОБ. ТЕБРАНМА ХАРАКАТЛАНУВЧИ МАШИНА ВА УСКУНАЛАР ПОЙДЕВОРЛАРИ.

1. 
   МАШИНА ВА УСКУНАЛАР ЗАМИНИНИНГ ТЕБРАНИШИ Динамик кучлар пойдевор орқали заминга узатилади. Натижада машина пойдевор билан биргаликда тебранма \аракат қилади. Тебраниш- нинг сўниши грунтнинг турига бо=лиқ бўлади. Қуруқ грунтларда сўниш жуда тез бўлади. Сув билан тўйинган грунтларда секин сўнади. /озирги замонда динамик таъсирни камайтиргичлар ишлаб чиқариш, майдонни қуритиш ва устун қозиқли пойдеворлар қўллаш \ам яхши натижалар беради.
   

Барча тарбирлар Қурилиш меъёрлари ва қоидалари 2.02.05-98 талабларига асосан олиб борилади.
Машина ва ускуналардан тарқалувчи тебранма \аракат бўйлама ва кўндаланг тўлқинлар асосида юзага келади. Маълумки, бўйлама ёки сиқувчи тўлқинлар грунт зарраларини \аракат йўналиши бўйлаб тебра-нишга олиб келади. Кўндаланг ёки силжитувчи тўлқинлар эса грунт зар-раларини йўналишга тик равишда \аракатга келтиради. Улардан таш-қари, сиқувчи тўлқинлар эса ер юзасидаги қатлам йўналишида \аракат қилади.
Грунт сат\идан бошланган тебраниш чуқурлик бўйлаб тарқалиб сўниб боради. /аракатнинг сўниши фанда тебранишнинг декременти деб аталади.
Тебранишларнинг сўниш хусусияти замин грунтларининг турига, уларнинг табиий \олатига, қатлам қалинлиги ва бошқаларга бо=лиқ. Масалан, қуруқ грунтлардаги тебраниш тез сўнади. Аксинча сувга тўйинган лойли грунтларда эса тебранишнинг сўниши узоқроқ давом этиб, чуқурроқ давом этиб, чуқурроқ масофага тарқалиши кузатилади.
Кўплаб машина ва ускуналардан тарқалувчи тебранишлар, асосан кичик амплитуда бўлиб, уларнинг қиймати микроманометрлар билан ўлчанади. Лекин резонанс \одисасига учраш \олатлари \ам тез-тез пайдо бўлиб, унда тебраниш амплитудаси бир неча ўнлаб миллиметрга етиши
мумкин. Шунинг учун машина ва ускуналар пойдеворини лойи\алашда резонанс \одисаси ало\ида \исобга олиниши керак.

2. МАШИНА ВА УСКУНАЛАР ПОЙДЕВОРЛАРИ

Грунтларнинг тебраниши кўпинча замин зўриқишини ортишига сабаб бўлади. Бу эса нохушликларин келтириб чиқаради. Машина ва ускуналар пойдеворларини бетондаги ёки қуйма темир-бетондан ва йи=ма қуйма (аралаш) айрим \олларда йи=ма қилиб \ам лойи\аланади.
Йи=ма-қуйма пойдворлар учун қабул қилинган бетоннинг синфи В 12,5 дан кам бўлмаслиги керак. Йи=ма пойдеворлар учун эса В 15 дан кам бўлмаслиги керак.
Машиналар остидаги пойдеворларнинг шакли иложи борича оддий бўлиши керак. /ар бир машина остига ало\ида ёки бир неча машина остига умумий қилиб лойи\аланади.
Динамик юклар таъсирига ишлайдиган машиналар ости пойдевор- ларнинг қурилмалари иккита асосий турга бўлинади ва ром шаклидаги (8.1- расм). Қозиқли пойдеворлар қуйидаги \олатларда қўлланилади:
А) қурилиш майдони ўта ва нотекис чўкувчан грунтлардан ташкил топган бўлса;
В) майдоннинг кичиклиги пойдеворларни табиий заминга жойлаштириш имконияти бўлмаса;

3.