y=188.2422*
𝑡
2
-1028.884*t+2155.306
t = (15.96375) (-5.657982) (3.635284)
𝑅
2
= 0.994,
𝐹
ҳақ
= 1032.368
бу ерда, у-асосий капиталга киритилган инвестициялар, t-вақт (йиллар).
Асосий капиталга киритилган инвестициялар тренд моделидан
фойдаланиб 2014 йилга жалб этиладиган инвестиция ҳажмини
прогнозлаштирсак 29077,14 млрд. сўмни ташкил этади. Агар инвестициянинг
ўзгаришини ЯИМ ҳажми ўзгариши билан ифодаловчи регрессия
тенгламасини тузсак қуйидаги натижага эга бўламиз:
Y=152539.2*
𝑥
0.1
+28278.71*
𝑥
0.3
−
68453.89*
𝑥
0.25
+
266∗10
12
𝑥
4
+1411054.2
t = (3.287262) (3.531078) (-3.438986) (2.525521) (-3.155645)
𝑅
2
= 0.997,
𝐹
ҳақ
= 1032.368
бу ерда, Y-ЯИМ, x-асосий капиталга киритилган инвестициялар.
Асосий капиталга киритилган инвестицияларнинг 2014 йил прогнозига
асосланиб 2014 ЯИМни юқорида келтирилган модел ёрдамида
прогнозлаштирамиз. 2014 йилда мамлакат реал ЯИМ 8713,613599 млрд.
сўмни ташкил этмоқда, бу эса ўз навбатида 2013 йилга нисбаттан 2014 йилда
108.2995 %га ўсиш кузатилади. Агар омилли модел орқали олинган натижа
билан ЯИМни трнед модели натижаларини таққосласак, улар ўртасидаги
тафовут 40.072401 млрд. сўмни ташкил этмоқда.
76
Мамлакат иқтисодиётини аниқроқ ифодалаб берувчи модел бу омилли
модел булиб ҳисобланади. Чунки омилли модел орқали мамлакатни нафақат
қисқа муддатда, балки ўрта ва узоқ муддатларда прогнозлаш имкони мавжуд
бўлади. Ҳозирги ҳолатда мамлакатни ўрта муддатда прогнозлаш учун ЯИМ
қўшилган қиймат бўйича ташкил этувчилар орқали, омилли моделини
тузишимиз мумкин. Ҳозирги ҳолат бўйича омилли модел қуйидаги
кўринишга эга:
F (x)=
𝑥
1
*1.945032+
𝑥
2
*0.834282+
𝑥
3
*0.874576+
𝑥
4
*0.491277+
𝑥
5
*0.831675+
𝑥
6
*1.514397+
𝑥
7
*0.981437-118.0070
t = (6.905904) (8.690402) (6.009955) (4.188076) (4.813053) (7.63365) (-1.07594)
𝑅
2
= 0.999,
𝐹
ҳақ
= 130253.9
бу ерда, F(x)-ЯИМ,
𝑥
1
-саноат маҳсулоти,
𝑥
2
-қишлоқ хўжалиги,
𝑥
3
-қурилиш,
𝑥
4
-савдо,
𝑥
5
-маҳсулотларга солинадиган соф солиқлар ва экспорт-импорт
операциялари,
𝑥
6
-транспорт ва алоқа,
𝑥
7
-бошқалар.
Агар моделни эконометрик таҳлил қиладиган бўлсак, детерминацион
коэффицент 0.999995 га, натижаларнинг детерминацион коэффиценти
0.99997 га, фишшер статистикаси 130253.9 га тенг. Бу эса моделнинг ўрта
муддатда
прогнозлаш
учун
имкон
мавжудлигини
англатади.
Ўзгартирувчилар олдидаги коэффицентлар, омилнинг бир бирликка
ўзгариши бошқа омиллар ўзгармас ҳолда ЯИМни неча бирликка ўзгаришини
билдиради. Ўз навбатида ушбу коэффицентлар, омил ва ЯИМ ўртасидаги
эластиклик коэффицентини белгилайди. Моделдан кўриниб турибдики
эластиклик коэффиценти энг юқори омил бу саноат маҳсулотлари бўлиб, у
1.945032 га тенг, ундан сўнг эса траспорт ва алоқа бўлиб у 1.514397 ни
ташкил этмоқда. Бу билан мамлакат иқтисодиётини ривожлантириш учун
ушбу соҳаларни ривожлантириш мақсадга мувофиқ бўлади. Лекин мамлакат
барқарор иқтисодий ўсишини таъминлпш учун барча соҳаларни
ривожлантириш керак. Бунинг учун эластиклиги паст бўлган омилларни
яъни соҳаларни такомиллаштириш зарур бўлади.
77
Do'stlaringiz bilan baham: |