Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таьлим вазирлиги тошкент давлат иқтисодиёт университети

 
 
Мамлакат иқтисодиётини таҳлил қилишда иқтисодий ўсиш моделлари 
орқали амалга ошириш самарали бўлиб ҳисобланади. Масалан, Солоунинг 
иқтисодий ўсиш орқали иқтисодиётни таҳлил қилиш ва прогнозлаштириш, 
мамлакатнинг капитал билан қуролланганлик даражаси, истеъмолни 
максимал қандириш ва шуорқали жамғарма нормасини “олтин қоида” 
даражасида ушлаб туриш мамлакат иқтисодий самарадорлигини ошриш 
истиқболдаги режаларни тузишда ёрдам беради. Шу билан бир қаторда 
бошқа иқтисодий ўсиш моделлари ҳам иқтисодиётни таҳлил қалиш, баҳолаш 
ва прогнозлаштиришда кенг фойдаланиш мумкин. Ушбу моделлар орқали 
иқтисодиётни таҳлил қилиш ёки прогнозлашдан олдин бир қанча иқтисодий 
категорияларни таҳлил қилишимиз керак бўлади.
Ўзбекистон Республикасида самарали иқтисодий ислоҳотлар натижасида 
меҳнат унумдорлиги 2000 йилда ўтган йилга нисбаттан 98 %ни ташкил этган 
бўлса, 2005, 2006, 2007 йилларда мос тарзда 104.5, 104.5, 106.8 %ни, 2008, 
2009, 2010 йилларда 106, 105.3, 105.7 %ни, 2011 йилда 105.2 %ни ташкил 
этмоқда.
Меҳнат унумдорлиги 2007 йилда энг юқори натижа кўрсатган, 2008 йилдан 
2011 йилгача пасайиш тенденциясига эган бўлган, бу эса жаҳонда юз ерган 
молиявий иқтисодий инқироз оқибатлари бўлиб ҳисобланади. Ушбу 

---

64 
кўрсаткич ўсиш характерига эга эканлиги мамлакатимизда меҳнат 
ресурсларидан интенсив фойдаланилаётганлигидан далолат беради. меҳнат
 
2.1-жадвал 
Ўзбекистонда ресурслардан самарали фойдаланиш индикаторлари.
31
 
Индикаторлар 
номи 
Ўлчов 
бирлиги 
2000 
йил 
2005 
йил 
2006 
йил 
2007 
йил 
2008 
йил 
2009 
йил 
2010 
йил 
2011 
йил 
Меҳнат 
унумдорлиги 
% 
98 
104.5 
104.5 
106.8 
106 
105.3 105.7 105.2 
Капитал 
қайтими 
% 
93.9 
102.4 
101.6 
102.2 
96.1 
89.3 
86.5 
90.8 
Энергия 
қайтими 
% 
101.4 
105.7 
105.4 
107.1 
106.3 104.8 106.2 106.4 
Материал 
қайтими 
% 
102.7 
103.5 
99.7 
102.3 
108.7 102.2 101.8 101 
Ҳосилдорлик
% 
107 
108 
101.6 
102.9 
102.2 103.7 104.2 103.4 
унумдорлигини тўлдирувчи кўрсаткичлардан бири бу капитал бўлиб 
ҳисобланади. Республика иқтисодиёти капитал қайтими 2000 йилда 98 %ни 
ташкил этган бўлса, 2005, 2006, 2007 йилларда мос равишда 102.4, 101.6, 
102.2 %ни, 2008, 2009, 2010 йиллар мос равишда 96.1, 89.3, 86.5 %ни, 2011 
йилда 90.8 %ни ташкил этмоқда.
Капитал қайтимининг республика иқтисодиётида 2007 йилгача ижобий 
натижаларга эришган, 2008 йилдан молиявий иқтисодий инқирози 
натижасида республика иқтисодиётида инвестиция оқимларининг сусайиши 
натижасида, кескин пасайиш кузатилмоқда. Мамлакатимизда барча 
жабҳаларида модернизация жараёнининнг шиддат билан олиб амалга 
ошираётганлиги сабабли энергия қайтими, материал қайтими, ҳосилдорлик 
кўрсаткичлари ижобий натижаларни бермоқда. Мамлакат иқтисодиётини 
таҳлил қилишда иқтисодий ўсишга таъсир этувчи омилларни таҳлил қилиш 
ва унинг эластиклик коэффицентини аниқлаш муҳим бўлиб ҳисобланади.
 
31
Манба: 
www.stat.uz
 маълумотлари асосида муаллиф томонидан тузилди. 

---

65