Ўзбeкистон рeспубликаси олий ва ўрта махсус таьлим вазирлиги фарғона давлат унивeрситeти

2.1. Масала ва машқлар ва уларни назарий дарсларда қўллаш
Пухта билим олишлари, фани чуқур ўрганиш учун энг самарали методлардан бири масала ва машқлардан фойдаланиш қандай аҳамиятга эга эканлигини кўриб чиқдик. Ўқитувчи масала ва машқларни ўқув жараёнида турли шаклларда ишлатиши мумкин.
Дарс беришга ўқитувчи тайёрланар экан, мавзуни ўқишда қўллайдиган методларини, жумладан, масала, машқларни чуқур ўйлаб, улардан қандай тарзда фойдаланишни кўз ўнгига келтириши зарур. Масала ва машқлар категория, қонунларни сифат характеристикаси билан бирга миқдор алоқаларини ҳам ўзида мужассамлаштириши билан муҳим роль ўйнайди. Масала ва машқлар ҳисоб-китоб қилишни тақозо қилади. Бу эса ўқувчи-талабаларнинг аниқ миқдорлар, рақамлар ёрдамида қонун ва қоидаларни тушунишини осонлаштиради. Чунки назарий жиҳатдан ўрганишда, кўпинча, илмий абстракциядан фойдаланилади. Кўпчилик ўқувчи-талабапар илмий абстракция методини тезда тушунишмайди.
Масала, машқлар учун назарий дарсларда қуйидаги қоидалар умумий ҳисобланади:
1. Назарий дарсларда масала, машқлардан фойдаланиш меъёрини билиш зарур. Масала, машқлардан керагидан ортиқ фойдаланилса, назарий масалаларни ёритишга вақт етмай қолади.

2. 
   Назарий дарси учун қисқа вақтда ечиладиган масала тузган ёки танлаган мақул.
   
3. 
   Қўйилган масала, машқни охиригача ечиш шарт эмас. Баъзан масала машқни дарс жараёнида бошлаб, мустақил равишда давом эттиришни талабаларга топшириш мумкин. Дарс жараёнида ўқитувчи масала, машқни доскада ёки оғзаки шаклда ечиши мумкин. Уларни олдиндан кўргазмали қурол ёки тарқатма материал сифатида тайёрланади.
   

4 Дарс жараёнида қўлланиладиган масала, машқлар доимо реал маълумотлар асосида бўлиши шарт эмас. Унда шартли рақамлардан фойдаланиш мумкин.
Ўрганилаётган мавзу, назарий қонун - қоидалар кенг кўламда реал фактлар далилларни талаб қилса, бунда расмий маълумотлар асосида тузилган жадвал ёрдамида бажариладиган масала, машқлар қўл келади. Саволни ўқитувчи тушунтириш жараёнида статистик маълумотларни таҳлил қилиб, талабаларни назарий фикрлашга ўргатади. Амалий тавсиялар беради.