Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таьлим вазирлиги бухоро мухандисликтехнология институти

 
14.4. Молиявийфаолиятдагипулмаблағлариҳаракатинингтаҳлили 

---

211 
Молиявий фаолаят — бўлимида аксия чиқаришдан келиб тушган тушум, узоқ ва 
қисқа муддатли қарзларни келиб тушиши ва чиқимлар акс этади. 
Буларданташқарикорхонапулиштирокисизинвестициявамолиявийфаолиятбўйичач
иқимларниамалга 
оширишимумкин. 
Масалан, 
асосийвоситаларниузоқмуддатликредитҳисобигасотиб 
олиш, 
кредиторқарзларниаксияничиқаришвакредитларгақўшимчааксиянибериш 
орқалибўлишимумкин. 
Корхонамолиявийҳолатинингсоғломлиги 
— 
бупулмаблағларинингкиримикорхонанингмажбуриятлариниқоплай 
олишидир. 
Минималмиқдордагипулмаблағларининг 
етишмаслигимолиявийҳолаттанглигигасабаббўлади. 
Ортиқчамаблагларгаегабўлишинфляциянатижасидапулниқадрсизланишига, қамда 
ортиқчамаблағларнисамаралифойдаланишгаёьналтирмасликнатижасидақўшимчад
аромад 
ололмаслигимумкин. 
Шубоиспулмаблағларинирационалбошқаришнидоимо 
назоратватаҳлилқилишлозим. 
Бундайтаҳлилетишниамалдабирқанчаусулларимавжуддир. 
Молиявийҳолаттанглигинингсабаблариданбири, 
букорхонажорияктивидагипулмаблағларинингжориймажбуриятларганисбатанкеск
инкамайибборишидир. 
Шубоишар 
ойдапулмаблағларибиланмуддатикелганмажбуриятларнибир-бирибилантаққослаб, 
таҳлилкилишлозим. 
Пулмаблағларининг 
етарлиёки 
етишмаслигинианиқлашнингиккинчиусулибупулмаблағларинингайланишдаврини
аниқлашданиборатдир. 
Пул маблағларининг
урганилиш 
Пул маблағларининг 
=
ўртача қолдиғи * даври 
Айланиш даври, кунда
Оборот суммаси 
Пул маблағларининг ўртача қолдиғи 5000 — «Кассадаги пул маблағлари» счёти, 
5100 — «Ҳисоб-китоб счётидаги пул маблағлари» счиёти, 5200 — «Чет эл 
валютасидаги пул маблағлари» счёти, 5500 — «Банкдаги махсус счётлар» счёти 
орқали қуйидагича аниқланади: 
1 ой бош 
Н—ой бош. 
Қолдиқ + 2 ой
+ қолдиқ 
2
бошқолдиқ
2 
Пул маблағларининг = 
ўртача қолдиғи
Н-1 
Бунда: Н — ойлар сони. 
Оборот суммасини аниқлаш учун юқоридаги счётларнинг кредити бўйича оборот 
суммаси олинади. Корхоналарда пул маблағлари обороти давомийлигини ойлар 
бўйича ўзгаришини қуйидаги жадвалда кўришимиз мумкин. 

---

212 
Корхонада пул маблағлари обороти давомийлиги ўртача 2,04 дан 2,72 кунгача 
ташкил этган. Бунинг мазмуни пулни корхона счётига келиб тушишидан то чиқиб 
кетишига қадар 2 кундан ортиқроқ кун кетган. Таҳлил давомида пул маблағлари 
кирими ва чиқимини таркиби атрофлича ўрганилмоғи лозим. 
Пул оқимлари тўғрисидаги ҳисобот маьлумотларини таҳлил этишнинг 2 услуби 
мавжуддир. 
1. Тўғри услуб. 
2. эгри услуб. 
Тўғри усяуб орқали пул маблағларининг ҳаракатини таҳлил этиш учун жорий 
фаолият, солиқланиш, инвестиция, молиявий фаолиятлари бўйича маблағларнинг 
кирим қисми, чиқими билан таққосланиб, соф кирими (ёки чиқими) аниқланади. 
79-жадвал