Ўзбекистон республикаси олий ва ўрата махсус таълим вазирлиги солиқ академияси

R.Vernonning tovarning hayotiy stikli nazariyasida mamlakatning jahon savdosidagi muvaffaqiyati ichki bozorga bog’liqligi ta’kidlanadi. Vernon nazariyasiga ko’ra mahsulotlarning ba’zi bir turlari to’rt bosqichdan iborat stikldan o’tadi (joriy etish, o’sish, etuklik, ‘asayish), ularni ishlab chiqarish esa xalqaro miqyosda stiklning bosqichidan kelib chiqqan holda siljiydi. R.Vernon AQShning yangi va istiqbolli tovarlarning ahamiyatli miqdorini ishlab chiqarishda etakchilik qilishi sabablarini ochib berishga harakat qildi. U milliy bozorda xorijiy bozorga nisbatan ertaroq ‘aydo bo’lgan tovarlarga talab AQShning texnologik ustunligiga olib kelishini ta’kidladi. Amerika firmalari ishlab chiqarishning rivojlanishi bosqichida bu yangiliklarni eks’ort qiladi, ularga bo’lgan talabning o’sishi bilan esa xorijiy mamlakatlarda ishlab chiqarishni tashkil etadi. Yangi texnologiyaning tarqalishi bilan xorijiy korxonalar ham yangi tovarlarni ishlab chiqarishni o’zlashtirib, ularni AQShga olib kela boshlaydilar. «Tovar stikli» tushunchasi milliy va tashqi bozorlarning o’zaro bog’liqligini izohlovchi nazariyaning asosiga aylandi. Xalqaro mehnat taqsimoti va jahon savdosi tarkibiy tuzilishining samaradorligi mustaqillik, o’zaro bog’liqlik va bog’liqlik konste’stiyalarini tushuntirishga yordam beradi.

Yuqori iqtisodiy mustaqillik ba’zi bir tovar, xizmat va texnologiyalarni mavjud bo’lmasligini bildiradi, shunga ko’ra hozirda hech bir mamlakat to’liq mustaqillikka intilmaydi. Biroq, ko’’lab mamlakatlar xalqaro mehnat taqsimoti tizimiga kirish hamda tashqi savdo tarkibini shakllantirishda talab va taklif ustidan xorijiy nazoratning o’rnatilishi xavfini ‘ast darajada bo’lishiga harakat qiladilar.

Xorijdagi o’zgarishlardan himoyalanganlikning o’sishini o’zaro ehtiyoj asosidagi savdo aloqalarini rivojlantirish orqali ta’minlash mumkin. Mamlakatlar (masalan, Franstiya va Germaniya)ning savdo sheriklari sifatidagi o’zaro bog’liqligi holatida ulardan birining tovarlarni etkazib berish yoki bozor hajmini qisqartirishi ehtimoldan uzoq, chunki boshqa tomon ham bunga darhol javob qaytaradi. O’ta yuqori darajadagi bog’liqlik mamlakatning boshqa mamlakatlarda ro’y beruvchi o’zgarishlarga bog’liqligini keltirib chiqaradi.

Xalqaro mehnat taqsimotining chuqurlashuvi barcha nazariyalarning hayotiy layoqatliligini va ularni doimiy ravishda modifikastiyalab, yangi qirralarni qo’shib turish zarurligini tasdiqlaydi. Xalqaro aloqalarning jahon amaliyotida esa bu nazariyalardan keng foydalanilmoqda.