Ўзбекистон республикаси олий ва ўрата махсус таълим вазирлиги солиқ академияси

Xulosalar

1. 
   Yal’i talab - bu barcha iste’molchilar, ya’ni aholi, korxonalar va davlat tomonidan narxlarning muayyan darajasida turli tovarlar va xizmatlarni sotib olish mumkin bo’lgan milliy iqtisodiyotdagi real ‘ul daromadlari hajmidir.
   
2. 
   Yal’i talab turli tovarlarning miqdori, sifati va narx darajasiga bevosita bog’liq. Agar yakka talab egri chizig’i turli narx ko’rsatkichlarida alohida iste’molchining muayyan tovarga bo’lgan talabi miqdori o’rtasidagi bog’liqlikni ifodalasa, yal’i talab egri chizig’i mamlakatdagi narxlarning turli darajasi hamda ishlab chiqarishga bo’lgan talab hajmi o’rtasidagi bog’liqlikni ifodalaydi.
   
3. 
   Yal’i taklif – bu mamlakatda narxlarning muayyan darajasida ishlab chiqarilib, sotishga chiqarilayotgan barcha tovarlar va xizmatlar hajmidir. Bu narxlarning har xil mumkin bo’lgan o’rtacha darajasida milliy ishlab chiqarishning mavjud real hajmini ko’rsatadi.
   
4. 
   Yal’i taklifga eng avvalo narxlar darajasi bilan ishlab chiqarilgan tovarlar ijtimoiy qiymati o’rtasidagi nisabtning o’zgarishi ta’sir ko’rsatadi. Narxlar darajasining qiymatdan oshishi qo’shimcha tovarlar ishlab chiqarish uchun rag’bat yaratadi. Narxlar darajasining qiymatdan ‘asayishi esa tovar ishlab chiqarishning qisqarishiga olib keladi. Shu sababli narxlar va milliy ishlab chiqarish hajmi o’rtasida to’g’ridan-to’g’ri yoki bevosita bog’liqlik mavjud bo’ladi.
   
5. 
   Yal’i taklifga narxdan tashqari yana bir qator omillar ta’sir ko’rsatadi: a) resurslar narxining o’zgarishi; b) samaradorlikning o’zgarishi; v) huquqiy me’yorlarning o’zgarishi.
   
6. 
   Iqtisodiyot nazariyasida yal’i taklifga uch xil nuqtai nazardan yondoshuv mavjud: yal’i taklif narxlar darajasiga bog’liq emas; narxlar darajasiga bevosita bog’liq; yal’i taklifning o’sishida yoki kamayishida narxlar darajasi o’zgarishsiz qoladi. Shuning uchun yal’i taklif egri chizig’i grafigi uchta kesmaga ega: tik, yotiq va oraliq kesmalar.
   
7. 
   Yal’i talabning o’sishi yal’i taklifga turlicha ta’sir qiladi: taklif egri chizig’ining keynscha kesmasida taklif aynan o’sha miqdorga ortadi, oraliq kesmada – narxlar darajasining o’sganligi uchun taklif oz miqdorda ortadi; klassik kesmada esa – yal’i taklifda o’zgarish bo’lmaydi, chunki barcha resusrlar jalb etilgan bo’ladi, lekin narxlar darajasi keskin o’sadi.
   
8. 
   Yal’i talab egri chizig’i va yal’i taklif egri chizig’i kesishgan nuqta umumiqtisodiy muvozanatni ifodalab, bu holatga narxning muvozanatli darajasi va milliy ishlab chiqarishning muvozanatli real hajmi orqali erishiladi.
   
9. 
   Iqtisodiyot doimiy ravishda makroiqtisodiy muvozanat tomon harakat qiladi va ma’lum darajada bu tenglik ta’minlab turiladi. Biroq, yal’i talab va yal’i taklifga ta’sir etuvchi omillarning o’zgarib turishi natijasida muvozanat buziladi va iqtisodiyot yangi muvozanat tomon harakat qiladi.