Ўзбекистон республикаси олий ва ўрата махсус таълим вазирлиги солиқ академияси

3-jadval. To’lov balansining tuzilishi.

I. Joriy o’erastiyalar hisobi
1. Tovar eks’orti	2. Tovar im’orti
Tashqi savdo balansi qoldig’i
Xizmatlar eks’orti (chet el turizmidan daromadlar va h.k. - kreditli xizmatlar)	Xizmatlar im’orti (turizm uchun chet elga to’lovlar va h.k. - kreditli xizmatlar)
5. Investistiyalardan sof daromadlar (kreditli xizmatlardan sof daromadlar)
6. Sof transfertlar
Joriy o’erastiyalar bo’yicha balans qoldig’i
II. Ka’ital harakati hisobi
7. Ka’ital kirishi	8. Ka’ital oqib chiqishi
Ka’ital harakati balansi qoldig’i
Joriy o’erastiyalar va ka’ital xarakati balansi qoldig’i
III. Rasmiy zahiralarning o’zgarishi

Mamlakatning tashqi savdo balansi (to’lov balansi) mazkur davlatning chet ellik sheriklari bilan xalqaro iqtisodiy munosabatlarning holatini ifodalab, uning kredit-’ul, valyuta, byudjet-soliq, tashqi savdo siyosatini amalga oshirish va davlat qarzlarini tartibga solishi uchun indikator bo’lib xizmat qiladi.

Joriy o’erastiyalar hisobi o’z ichiga tovar va xizmatlar eks’orti («+» belgisi bilan), im’ort («-» belgisi bilan), investistiyalardan sof daromad va sof transfertlarni oladi. Tovarlar eks’orti va im’orti o’rtasidagi farq savdo balansini tashkil qiladi.

Tovar eks’orti kredit sifatida chiqib, milliy bankda chet el valyutalari zahiralarini vujudga keltiradi. Im’ort esa («debet» grafasida «-» belgisi bilan) mamlakatdagi chet el valyutalari zahirasini qisqartiradi.

Investistiyalardan sof daromadlar (chet eldan sof omilli daromadlar) kreditli xizmatlardan olinadigan sof daromad hisoblanib, u chet ellarga qo’yilgan milliy ‘ul ka’itali hisobiga keladi. Agar chet elga qo’yilgan milliy ka’ital mazkur mamlakatga qo’yilgan chet el ka’italiga qaraganda ko’’roq miqdorda foiz va dividend keltirsa, bunda investistiyalardan olinadigan sof daromad ijobiy, aks holda esa salbiy bo’ladi.

Sof transfertlar xususiy va davlat mablag’larning boshqa mamlakatlarga o’tkazilgan summasini bildiradi (‘ensiya, sovg’a, chet elga ‘ul o’tkazishlar yoki chet mamlakatlarga inson’arvarlik yordamlari). Bunday to’lovlar mamlakatda mavjud chet el valyutalari zahirasini kamaytiradi.

Makroiqtisodiy modelda joriy o’erastiyalar hisobi qoldig’i quyidagicha ifodalanadi:

X	-	M	=	Xn	=	Y	-	(S+I+G)
eks’ort		im’ort		sof eks’ort		YaIM		absorbstiya