Ўзбекистон Республикаси Олий ва махсус ўрта таълим вазирлиги олий ўқув юртларининг талабалари учун дарслик сифатида тавсия этган

Моддий баланс
Стехиометрик реакция тенгламаси асосида қилинадиган моддий хисоб-китоб асосида моддий баланс тузилади. «Баланс» сўзи лотинча вilanx сўзидан олинган бўлиб, икки паллали тароз деган маънони билдиради. Хамма моддий баланс массалар сақланиши қонуни асосида тузилади. Ишлаб чиқариш жараёнига киритилган хом ашё миқдори реакция натижасида олинган асосий, қўшимча ва чиқинди маҳсулотлар миқдорига тенг бўлиши лозим. Моддий баланс тенглама ёки жадвал кўринишида ифодаланиб, икки қисмдан иборат бўлади: Киримкиритиётган маҳсулотлар учун, чиқим-чиқаётган маҳсулотлар учун. Айрим холларда моддий баланс хом ашё, маҳсулот бирлиги, ёки аппарат, машинанинг вақт бирлиги асосида тузилади. Мисол тариқасида фосфор ишлаб чиқариш жараёнининг умумий соддалаштирилган моддий балансини кўриб чиқамиз. Фосфор шихтадан (қаттиқ моддалар аралашмаси) электр печда қайтарилади.
Шихта апатит ёки фосфорит, кокс ва қумдан иборат. Жараён қуйидагича боради.
2Ca₃(PO₄)₂+10C+6SiO₂қP₄+10CO+6CaSiO₃-737800 кал
1-жадвалда баланснинг соддалаштирилган схемаси берилган.ниятлардан ппппппфойдаланиб қўлланиш хом ашё аниқланади. гаааааа1-жадвал

кгКкКирим а	кг гкг	%%	кгЧИ Чиқим	кг гкг	%%
Жами:			Жами:

жамиииооппвпвапва
Моддий баланс асосида сарфланаётган хом ашё ва чиқаётган асосий, ярим маҳсулот, чиқинди миқдорлари аниқланади. Бундан ташқари, ўлчов, тахлил ва материалларни хисобга олиш каби ишларни назорат қилиш мумкин. Балансни цех ва ишлаб чиқариш корхоналарининг техник, аналитик ва моддий хисоботи асосида тузиш мумкин. Агар кирим ва чиқимда катталиклар фарқ қилса, у ҳолда (саьлдо дейилади) моддий назорат ёки хисоб-китоб нотўғри қилинган бўлади.
Моддий балансни фоизда бериш жуда ҳам қулайдир.