Ўзбекистон Республикаси Олий ва махсус ўрта таълим вазирлиги олий ўқув юртларининг талабалари учун дарслик сифатида тавсия этган

3-§. Технологик жараёнлар тезлиги
Бутун маҳсулот бўйича технологик жараён тезлиги бу – тўғри, тескари ва қўшимча реакциялар, ҳамда дастлабки реагентларнинг реакция майдонига ва маҳсулотнинг шу майдондан ташқарига диффузияланиши тезликларининг йиғинди (умумий) тезлигидир. Кўриб чиқилган мувозанат қонуниятларидан фақат
максимал ҳолатдаги (назарий) маҳсулот чиқишини (Х) аниқлаш мумкин. Аммо
 
ишлаб чиқаришда назарий маҳсулот чиқишига тўғри ₁ ва тескари ₂ реакциялар
йиғиндиси тезликларнинг пасайиши туфайли одатда эришиб бўлмайди. 
Қайтмас жараёнларда, яъни ₂ қ0 да дастлабки реагентлардан бири реакция
учун тўлиқ сарфланганда умумий реакция тезлиги (_) нолга интилади (0).
 
Қайтар реакцияларда эса ₁қ₂ бўлганда, яъни мувозанат ҳолатда  0 бўлади.
Массалар таъсирлашув қонунига кўра ёпиқ системада ҳосил бўлаётган
м аҳсулот миқдори (G) вақт бирлиги (_) ичида логарифмик эгри чизиқ кўринишида ортиб боради. Маҳсулот чиқиши (айланиш даражаси) Х эгри чизиғи ҳам шу кўринишда ўзгаради (1 – расм).
Реакция тезлиги вақт бирлиги ичида мувозанат ҳолатга яқинлашиши ёки дастлабки моддалар концентрациясининг

1 - расм. Массалар таъсирлашуви қонуни бўйича қайтмас жараёнлар кинетикаси; Р, t қ const.

камайиб бориши билан нолга интилади. 1 – расмдан эгри чизиқлар кимёвий реакция учун вақт бирлиги ичида жараён

кинетикасини ифодалайди.
Оддий ва мураккаб реакцияларда асосий дастлабки моддалар ва маҳсулот концентрациясининг ўзгариши эгри чизиқлари турли кўринишда бўлади. Идеал сиқиб чиқариш режимида ҳажм ўзгармасдан кетадиган AD схема кўринишдаги оддий реакцияларда дастлабки моддалар концентрацияси C_A вақт бирлиги ичида қайтмас жараёнлар учун бошланғич C_A қийматдан нолга, қайтар жараёнлар учун эса мувозанатли C_A^* қийматгача камайиб боради (2 – расм). Мос равишда чиқаётган маҳсулот концентрацияси C_D қайтар реакцияда нол қийматдан C_D^* гача ортиб боради. C_D^* қиймат мувозанатли айланиш даражаси X_M қийматига мос келади, қайтмас жараёнларда Xқ1 гача бўлади.

2 - расм. Сиқиб чиқазувчи ўзгариш эгри чизиқлари: қайтмас реакцияларда k1  k2