бу ерда
жойнинг географик кенглиги; Гулистон шаҳри учун
;
5
,
40
Тошкент учун
;
3
41
қуёшнинг оғиши;
қуёшнинг соат бурчаги. Ҳар бир ойнинг 21 санаси учун
қуёшнинг оғиш қийматларини қуйидаги жадвалда келтирилган.
1-жадвал
т/р
ой
т/р
Ой
1
Январ
57
19
7
Июл
32
20
2
Феврал
38
10
8
Август
12
12
3
Март
09
0
9
Сентябр
48
0
4
Апрел
47
11
10
Октябр
10
38
5
Май
09
20
11 Ноябр
53
19
6
Июн
27
23
12
Декабр
27
23
1-расм. Экваториал кординаталар:
жойнинг географик кенглиги,
қуёшнинг оғиши, t-
қуёшнинг
соат бурчаги, РР΄-дунё ўқи,
h
қуёш баландлиги.
Аниқ кенгликлар учун, қуёш радиацияси интенсивлигининг нормал
H
J сиртга тушишини
аниқлашнинг турли усуллари мавжуд.
H
J нинг 38-63
0
географик кенгликлар учун ҳисоблашда
,
c
Sinh
Sinh
Q
J
H
(4)
формуладан фойдаланилади. Бу ифодада
с-атмосфера тозалигини ифодоловчи эмперик
коэффициент;
,
/
)
1
(
с
(5)
Р-қуёш нурлари нормал бўйича атмосферадан ўтишдаги
тозалик коэффициентини, булутсиз
кунлар учун Р=0,7-0,8 қиймати атрофида тебранади. Қуёш баландлиги ҳар қандай кенглик учун,
ҳар қандай кун вақтида, йил ва йўналиш сиртининг ҳисоблаш (3) формула ёрдамида бажарилади.
Қуёш радиациясининг ўртача интенсивлиги
ўр
J
, тушувчи нур ва сирт бурчак орасидаги ифода
қуйидаги формула ёрдамида аниқланади;
cos
H
ўр
J
J
, (6)
бу ерда соs
- косинус бурчак сирт ва нормал орасидаги бурчак. Сутканинг ҳар хил вақтида
турли йўналишдаги сиртлар учун соs
қиймати қуйидаги формуладан аниқланади:
ясси сиртлар учун:
cos
cos
cos
cos
Sin
Sin
r
, (7)
тик сиртлар учун:
cos
cos
cos
cos
Sin
Sin
В
ж
, (8)
,
cos
cos
cos
Sin
Sin
Sin
В
Ш
(9)
,
1
Sin
сos
соs
В
шар
F
(10)
),
cos
cos
cos
(
707
,
0
,
Sin
Sin
Sin
соs
соs
В
жшары
жF
(11)
);
cos
cos
cos
cos
cos
(
707
,
0
,
Sin
Sin
Sin
соs
соs
В
шар
шF
(12)
бу формулаларда
h
бўлиб, юқоридаги индекс ёритилувчи
сиртнинг жойлашишини
белгилайди (Г-ясси, В-тик,) пастки индекс ёритгичга нисбатан йўналиш (ж-жануб, ш-шимол, ғ-
ғарб, шарқ, жғ-жанубий -ғарбий, шж-шарқий-жанубий, шғ-шимолий-ғарбий, ш шарқ- шимолий-
шарқий ).
Атмосферанинг тиниқлиги ўзгариб турганидан қуёш радиациясининг интенсивлиги туш
вақтидаги қиймати нисбатан симметрик равишда ўзгармайди. Қиш ойларида туш вақтида қуёш
радиацияси интенсивлиги ўзининг максимал қийматига эришади. Ёз ойларида эса туш вақти
яқинлашган сари интенсивлик ўзгармай қолади баъзан туш вақтида интенсивлик камайиб
қолиши ҳам мумкин.
Бунга сабаб шуки, йилнинг иссиқ ойларида туш вақти яқинлашган сари
атмосферадаги сув буғлари ҳамда турли хил чанг зарраларининг миқдори ошиб кетади, натижада
улар қуёш радиациясининг ютиш ва сочиш сабабли ер сиртига тушадиган қисми камаяди. Ясси
ва тик сиртлардаги фарқ сезиларлидир. бу фарқ айниқса қиш ойларида жуда катта бўлади. Ёз
ойларида қуёш осмон сферасидан баландда бўлганида тўғри қуёш радиациясининг тик ва ясси
сиртида интенсивликлар бир-бирига анча яқин бўлади.
Do'stlaringiz bilan baham: