Ўзбекистон Республикаси олий



Download 1,98 Mb.
Pdf ko'rish
bet25/88
Sana21.02.2022
Hajmi1,98 Mb.
#23023
1   ...   21   22   23   24   25   26   27   28   ...   88
Bog'liq
geliofizika

М
ВТ
(1)
Қуёш энергиясининг ясси сиртга тушишни характерлайдиган катталик инсоляция (Е) 
дейилади, у ҳам 
2
М
ВТ
бирлик билан ўлчанади. Инсоляция ва интенсивлик орасида қуйидагича 
боғлиқлик бор:
Е=Е

Sin h

=E

cos


, (2)
бунда 

-Қуёш баландлиги; 


-Қуёшнинг зенит масофаси. Қуёшнинг баландлиги қуйидаги 
астрономик формула ёрдамида хисобланади:

=

90
;




Sinh
,
cos
cos










соs
Sin
Sin
(3)


бу ерда 


жойнинг географик кенглиги; Гулистон шаҳри учун 
;
5
,
40



Тошкент учун 
;
3
41





қуёшнинг оғиши; 


қуёшнинг соат бурчаги. Ҳар бир ойнинг 21 санаси учун 
қуёшнинг оғиш қийматларини қуйидаги жадвалда келтирилган.
1-жадвал
т/р 
ой 

т/р 
Ой 


Январ 
57
19



Июл 
32
20



Феврал 
38
10



Август 
12
12



Март 
09
0



Сентябр 
48
0


Апрел
47
11


10 Октябр
10

38


Май 
09
20


11 Ноябр 
53
19



Июн 
27
23


12 
Декабр 
27
23


1-расм. Экваториал кординаталар: 


жойнинг географик кенглиги, 


қуёшнинг оғиши, t-
қуёшнинг соат бурчаги, РР΄-дунё ўқи, 


h
қуёш баландлиги.
Аниқ кенгликлар учун, қуёш радиацияси интенсивлигининг нормал 
H
сиртга тушишини 
аниқлашнинг турли усуллари мавжуд. 
H
 нинг 38-63

географик кенгликлар учун ҳисоблашда 
,
c
Sinh
Sinh
Q
J
H





(4) 
формуладан фойдаланилади. Бу ифодада с-атмосфера тозалигини ифодоловчи эмперик 
коэффициент;
,
/
)
1
(




с
(5) 
Р-қуёш нурлари нормал бўйича атмосферадан ўтишдаги тозалик коэффициентини, булутсиз 
кунлар учун Р=0,7-0,8 қиймати атрофида тебранади. Қуёш баландлиги ҳар қандай кенглик учун, 
ҳар қандай кун вақтида, йил ва йўналиш сиртининг ҳисоблаш (3) формула ёрдамида бажарилади. 
Қуёш радиациясининг ўртача интенсивлиги
ўр
J
, тушувчи нур ва сирт бурчак орасидаги ифода 
қуйидаги формула ёрдамида аниқланади;


cos
H
ўр
J
J
, (6) 
бу ерда соs

- косинус бурчак сирт ва нормал орасидаги бурчак. Сутканинг ҳар хил вақтида 
турли йўналишдаги сиртлар учун соs

қиймати қуйидаги формуладан аниқланади: 
ясси сиртлар учун: 





cos
cos
cos
cos



Sin
Sin
r
, (7)
тик сиртлар учун:





cos
cos
cos
cos
Sin
Sin
В
ж



, (8) 


,
cos
cos
cos





Sin
Sin
Sin
В
Ш



(9) 
,
1


Sin
сos
соs
В
шар
F


(10) 
),
cos
cos
cos
(
707
,
0
,







Sin
Sin
Sin
соs
соs
В
жшары
жF




(11)
);
cos
cos
cos
cos
cos
(
707
,
0
,










Sin
Sin
Sin
соs
соs
В
шар
шF





(12)
бу формулаларда 

h


бўлиб, юқоридаги индекс ёритилувчи сиртнинг жойлашишини 
белгилайди (Г-ясси, В-тик,) пастки индекс ёритгичга нисбатан йўналиш (ж-жануб, ш-шимол, ғ-
ғарб, шарқ, жғ-жанубий -ғарбий, шж-шарқий-жанубий, шғ-шимолий-ғарбий, ш шарқ- шимолий-
шарқий ).
Атмосферанинг тиниқлиги ўзгариб турганидан қуёш радиациясининг интенсивлиги туш 
вақтидаги қиймати нисбатан симметрик равишда ўзгармайди. Қиш ойларида туш вақтида қуёш 
радиацияси интенсивлиги ўзининг максимал қийматига эришади. Ёз ойларида эса туш вақти 
яқинлашган сари интенсивлик ўзгармай қолади баъзан туш вақтида интенсивлик камайиб 
қолиши ҳам мумкин. Бунга сабаб шуки, йилнинг иссиқ ойларида туш вақти яқинлашган сари 
атмосферадаги сув буғлари ҳамда турли хил чанг зарраларининг миқдори ошиб кетади, натижада 
улар қуёш радиациясининг ютиш ва сочиш сабабли ер сиртига тушадиган қисми камаяди. Ясси 
ва тик сиртлардаги фарқ сезиларлидир. бу фарқ айниқса қиш ойларида жуда катта бўлади. Ёз 
ойларида қуёш осмон сферасидан баландда бўлганида тўғри қуёш радиациясининг тик ва ясси 
сиртида интенсивликлар бир-бирига анча яқин бўлади.

Download 1,98 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   21   22   23   24   25   26   27   28   ...   88




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish