Ўзбекистон республикаси олий ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент молия институти

Асосий 
қисм: 
Диссертация 
асосий 
қисмининг 
бобларида 
ўрганиладиган ҳодисалар ва фактлар батафсил кўриб чиқилади ва таҳлил 
қилинади. Асосий қисм боблари ва параграфлари матнида сарлавҳалар 
имкони борича асосий сўзлардан (яъни асосий маъно юкини ташувчи) иборат 
бўлиши керак. Бундай сўзлар сўзюритилаётган предметни акс эттиради ёки 

---

163 
бу предметнинг умумий тавсифномасини беради. Ушбу сарлавҳалар аниқ, 
лўнда бўлиши ва параграф мазмунини аниқ акс эттириши керак. 
1 боб.Мавзунинг умумий назарий муаммолари, шунга ўхшаш 
вазифаларни ҳал этиш назарияси ва амалиёти ҳолатининг таҳлилини, маъқул 
бўладиган ечимларнинг кўниктирилиши эҳтимоли учун хорижий 
мамлакатлар тажрибасини ўрганиш натижаларини ўз ичига олади. Бу бобда 
диссертант дедукциядан фойдаланиб, умумийдан хусусийга қараб илмий 
тадқиқот ўтказади, бунда хусусий ҳолларнинг бутун бир туркумидан бундай 
ҳолларнинг бутун жами учун умумлаштирилган хулоса чиқарилади. 
2 боб.Диссертант бу ерда магистрлик диссертациясини ишлаб чиқиш 
учун асос қилиб олинган корхона, ташкилот ва бирлаш манинг қисқача 
тавсифномасини беради, нима юз берганлиги, нима учун бошқача эмас, 
айнан шундай бўлганлиги, қайси омиллар қандай таъсир қилганлигини 
англаб олишга ҳаракат қилади. 
Умумлашмалар, хулосаларни таҳлил, далилларни ишлаб чиқиш 
жараёнидан ажратиш амалда мумкин бўлмайди. Шунга қарамасдан, таҳлил 
билан умумлашма ажралиб туради. 
Бобнинг ҳар бир параграфи баён қилинган материал юзасидан 
умумлашмалар билан якунланиши лозим. 
3 боб.Ўрганилган тизим ва ўтказилган таҳлил асосида қўйилган 
тадқиқот мақсадига мувофиқ, тегишлича схема бўйича ифодалаш билан 
тадқиқот объектини ривожлантиришнинг энг оқилона, самарали йўлларини 
таклиф этиш ва иқтисодий жиҳатдан асослаб бериш, иқтисодий самарани 
белгилаш керак бўлади.Ушбу бобда ўтказилган таҳлил асосида таклифларни 
иқтисодий жиҳатдан асослаш лозим. 
Асосий қисм қўйилган вазифаларга мувофиқ бўлиши керак. Ҳатто 
асосий қисмни қўйилган вазифалар сонига тенг параграфлар (кичик 
бўлимлар) сонига бўлиш ҳам мумкин. 
Хулосалар қўйилган вазифаларга бевосита мос келиши керак. Агар 
бундай мувофиқлик бўлмаса, унда ана шундай мувофиқликка эришиш учун 

---

164 
киришга яна қайтиш ва вазифаларни қайтадан ифодалаш лозим. Баъзан иш 
номини ўзгартиришга ҳам тўғри келади, лекин бундай ҳолда уни (янги 
номни) раҳбар билан келишиб олиш зарур. 
Хулоса: Диссертация иши ўтказилган тадқиқот натижаси акс 
эттириладиган хулоса билан якунланади. Магистрлик диссертациясининг бу 
бўлими одатда умумий иш ҳажмининг 10-15% ни ташкил этади.
Диссертация ишида унинг айрим боблари ҳам хулосалар ва таклифлар билан 
якунланиши мумкин, лекин уларнинг энг муҳимлари бутун ишнинг охирида, 
«Хулоса» бўлимида акс эттирилиши керак. 
Олинган натижа бу хулосалар сифатида ифодаланадиган вазифалар 
ечимидир. 
Хулоса ўтказилган тадқиқот мантиқи билан боғлиқ бўлган хотима 
ролини бажариб, у асосий қисмда тўпланган илмий ахборотлар синтези 
шаклида бўлади. Бундай синтез олинган якунларнинг изчил, мантиқий текис 
баёни ва уларнинг киришда қўйилган ва ифодаланган умумий мақсад ва аниқ 
вазифалар билан ўзаро нисбатидир. 
Шундай қилиб, диссертациянинг якунловчи қисми ўтказилган 
адқиқотдан олинган натижаларнинг оддий бир рўйхати эмас, балки уларнинг 
якуний синтезидир, яъни иш муаллифининг муаммони ўрганиш ва ҳал 
этишга киритган янгиликнинг ифодасидир.