Ўзбекистон республикаси олий ўрта махсус таълим вазирлиги гулистон давлат университети

1.6. Бухгалтерия ҳисобининг таркибий қисми ва улар ўртасидаги тафовутлар

Бозор иқтисодиётининг бухгалтерия ҳисоби олдига қўядиган талаблари анча кенг. Бу энг аввало, бошқарув мақсадлари хўжалик юритувчи субъект фаолиятининг якуний натижаси - фойда олишга қаратилганлиги билан боғлиқ. Ҳозирги шароитда бухгалтерия ҳисоби ушбу вазиятдан келиб чиққан ҳолда учта йўналишда қайта шаклланмоқда:
а) молиявий ҳисоб;
б) бошқарув ҳисоби;
в) солиқ ҳисоби.
Молиявий ҳисоб ташқи ва ички ахборотдан фойдаланувчилар талабини қондиришга қаратилган ҳисоб ва ҳисобот тизимидан иборат.
Бошқарув ҳисоби фақат ички ахборотдан фойдаланувчилар, яъни хўжалик юритувчи субъект бошқарув аппаратини ахборот билан таъминлайди ва унинг жорий вазифалари (ишлаб чиқариш ҳисоби) каби стратегик мақсадлари (стратегик ҳисоб)га хизмат қилади.
Солиқ ҳисоби солиқларнинг алоҳида турлари бўйича солиққа тортиладиган базани тўғри ҳисоблаш ва бюджет билан ҳисоб-китобларни ўз вақтида амалга оширишни таъминлашга қаратилган.
Молиявий ва бошқарув ҳисобининг ўзаро боғлиқлиги.
Корхоналарда бухгалтерия ҳисобини истиқболли ривожлантириш молиявий ва бошқарув ҳисоби каби унинг муҳим таркибий қисмлари ўртасидаги алоқадорликни ўpганишни тақозо этади.
Молиявий ва бошқарув ҳисоби ўртасида кўпгина умумийликлар мавжуд, чунки уларнинг иккаласи ҳам корхона ҳисоб тизими ахборотидан фойдаланади.
Молиявий ҳисобнинг қабул қилинган тамойиллари бошқарув ҳисобида ҳам амал қилиши мумкин, чунки корхона раҳбарлари ўз фаолиятларида мутлоқо текширилмаган тахминлар ва фикрларга таяниб иш қилишлари мумкин эмас. Бундан ташқари, ҳар иккала кичик тизим ахборотидан зарурий бошқарув қарорлари қабул қилиш учун фойдаланилади.
Молиявий ва бошқарув ҳисоби ўртагидаги мавжуд тафовутларни қуйидагича ифодалаш мумкин:

1. 
   Ҳисобнинг мақсади. Молиявий ҳисобнинг мақсади корхонанинг мулкий ва молиявий ҳолатини баҳолаш, активлар ва пассивларнинг ҳолати тўғрисидаги ахборотларни умумлаштириш, даврий ва йиллик бухгалтерия ҳисоботини тузишдан иборат. Бу маълумотлар маъмуриятнинг ўзи учун ҳам, ташқи фойдаланувчилар учун ҳам мўлжалланган бўлади. Ташқи фойдаланувчилар, инвесторлар ва кредиторлар корхонанинг молиявий аҳволи, унинг тўлов қобилияти, кредитга лаёқати, мазкур корхонага берилган инвестицияларнинг рентабеллик даражаси кабиларга баҳо беришда айнан шу маълумотларнинг аниқ белгиланган талаблар ва стандартларга мувофиқ равишда олиб борилганига эътибор берадилар.
   

Бошқарув ҳисобининг асосий мақсади эса корхона раҳбариятини оқилона бошқарув қарорлари қабул қилиш учун харажатлар ва молиявий натижалар тўғрисидаги ишончли ахборотлар билан таъминлашдир.

2.