261
намоѐн этди. Ўзида кучли чидамлиликни намоѐн этган мазкур линиялар Равнақ-1 ва Равнақ-2
навлари
билан ўзаро дурагайланиб биринчи авлод (F
1
) дургайлари олинди. Олинган F
1
дурагайлар маркерларга
асосланган беккросс чатиштириш (МАБЧ) усулини қўллаб реципиент навлар билан қайта дурагайланиб,
BC
1
F
1
дурагайлар олинди.
Тола сирфатига алоқадор локусларни интрогрессия қилиш орқали яратилган янги навларга вилтга
чидамлилик локуслари кўчириб ўтказилди. Натижада тола сифатига алоқадор ва вилтга касаллигига
чидамлилик локуслари битта генотипга жамланди.
Фойдаланилган адабиѐтлар:
1.
Abdurakhmonov IY, Kohel RJ, Yu JZ, Pepper AE, Abdullaev AA, Kushanov FN, Salakhutdinov IB,
Buriev ZT, Saha S, Scheffler BE,
Jenkins JN, Abdukarimov A (2008) Molecular diversity and association
mapping of fiber quality traits in exotic G. hirsutum L. germplasm. Genomics 92:478–487
2.
USDA-ERS (2015) Cotton & wool: overview. http://www.ers.usda.gov/topics/crops/cotton-wool.aspx.
Accessed 10 June2015
УАК ПОПУЛЯЦИЯСИ ОТА-ОНА ГЕНОТИПЛАРИНИНГ МОЛЕКУЛЯР
ПОЛИМОРФИЗМИНИ ЎРГАНИШ
О.С.Тураев, М.М. Холмуродова, М.М.Дарманов
Ўзбекистон Республикаси Фанлар Академияси,
Геномика ва биоинформатика маркази
Ғўзанинг
Gossypium hirsutum
L. тури жаҳон пахта ишлаб чиқаришининг тахминан 95% ни ташкил
этади. Шу сабабли, бутун дунѐ пахтачилик дастурларининг асосий мақсади ғўза навларини яхшилашдир.
Ғўзанинг ҳосилдорлик ва тола сифат белгилари полиген ѐки миқдорий белгилар локуслари томонидан
бошқарилади. Ғўзада, карталаштириш популяциялари сифатида рекомбинант инбред линиялардан
фойдаланиб ҳосилдорлик, тола сифати ва бошқа белгиларга алоқадор кўп сонли тадқиқотлар амалга
оширилган.
QTL таҳлиллари белгилар хилма-хиллигининг генетик асосларини
тушунтириш ва фенотипик
белгилар билан ассоциация бўлган генетик регионларни аниқлашда юқори имкониятларга эга
ҳисобланади [1]. QTL карталаштириш учун махсус ишлаб чиқилган карталаштириш популяциялари
фонида тегишли молекуляр маркерларни ривожлантириш, генетик бирикканлик
карталарини тузиш ва
статистик дастурлардан фойдаланиб QTL идентификация қилиш жуда муҳимдир.
Анъанавий селекция дастурлари молекуляр маркерлар деб номланувчи биотехнология
воситаларидан фойдаланиш туфайли жадаллашди. Молекуляр маркерлар нейтраллиги ва хусусиятларнинг
Мендел қонуниятлари асосида оддий ирсийланиши туфайли улардан фойдаланиб генетик бирикканлик
карталарини тузиш ўсимликлар молекуляр селекцияси учун муҳим восита сифатида танилди. Шу сабабли,
маркерларга асосланган селекцияда қизиқтирган белги билан бириккан ДНК маркерларидан фойдаланиш
селекция мақсадларига эришишда муҳим ѐндашув ҳисобланади [2, 3].
Кўп ҳолларда, амалиѐтга тавсия этилаѐтган молекуляр маркерларнинг катта қисми, улар генетик
жиҳатдан чекланган бидурагай популяцияларда карталаштирилганлиги ва нотенг бирикканлик
даражасининг аниқ эмаслиги боис нофункционалдирлар. Бу каби муаммоларни ҳал этишнинг энг тўғри
йўли QTL ларни молекуляр карталаштиришни уяли ассоциатив карталаштириш (УАК) популяциясида
амалга ошириш ҳисобланади [4].
Олдинги мақолаларимизда таъкидлаганимиздек, Геномика ва биоинформатика маркази олимлари
томонидан илк бор ғўзада УАК популяцияси яратилган [5]. Популяцияни яратишда ота-она генотиплари
сифатида фойдаланилган ғўзанинг 20 та нав ва линиялари молекуляр жиҳатдан ўрганилмоқда.
Марказда мавжуд микросателлит маркерлар тўпламидан
фойдаланиб, умумий она ўсимлик
Наманган-77 нави ва 19 та донор генотиплари ўртасидаги полиморфизмни аниқлаш мақсадида молекуляр
таҳлиллар амалга оширилди. Молекуляр таҳлиллар учун 843 та SSR маркерлардан фойдаланилди,
шулардан 228 та маркерлар реципиент Наманган-77 ва қолган 19 та донор линиялари ўртасида
полиморизмни намоѐн этди.
1-расм
. Наманган-77 нави ва 19 та донор генотиплари ўртасида
Полиморф бўлган микросателлит маркерлар.
262
Наманган-77 нави билан энг юқори генетик полиморфизмни Catamarca 811, L-N1 ва L-141
линиялари кўрсатди, бироқ, KK-1796, KK-1795, Hapicala-19 ва 0-30 линиялари энг паст полиморфизмни
намоѐн этди (1-расм). Ота
-
она генотиплари ўртасидаги кенг генетик хилма-хилликлар улар асосида
яратилган УАК популяциянинг генетик хилма-хиллигини белгилайди. Бу эса ўз навбатида карталаштириш
потенциалини ортишига сабаб бўлади.
Келажакда, ота-она генотиплари ўртасида полиморф бўлган
ушбу ДНК маркерлари УАК
популяциясининг тегишли комбинациялари рекомбинант инбред линияларини генотиплашда ва шу асосда
ғўзада уяли ассоциатив карталаштиришни амалга оширишда фойдаланилади. УАК - ғўза ва бошқа экин
турларида агрономик белгиларни тадқиқ этишда улкан потенциалга эга. Шунингдек, УАК қишлоқ
хўжалиги экинларининг муҳим агрономик белгиларига алоқадор QTLларни идентификация қилиш ва
ушбу QTLларни бошқа экин турларидаги гомолог ва номзод генларга боғлашда юқори аниқликка эга.
Do'stlaringiz bilan baham: