Zbekiston respublikasi navoiy kon-metallurgiya kombinati

2. Qo‘shaloq o‘zgarmas tok ko‘prigi
Qo‘shaloq o‘zgarmas tok ko‘priklari asosan 1 Ω dan kichik bo‘lgan qarshiliklarni o‘lchash uchun xizmat qiladi. 3.2-rasmda uning prinsipial sxemasi keltirilgan.
R_N – namuna qarshilik;
R_X – noma’lum qarshilik;
R – ko‘prikning R_X va R_N qarshiliklari ulanadigan qisqichlarini o‘zaro tutashtiruvchi simning qarshiligi.

3.2-rasm. Qo‘shaloq o‘zgarmas tok ko‘prigining pritsipial sxemasi.

R_N va R_X ketma-ket ulanib, ulardan I toki o‘tkaziladi.Qo‘shaloq ko‘prik asosan R₁,R₂,R₄ va R₃ qarshiliklardan iborat.

Ko‘prikning muvozanat holati I_R=0 ni hisobga olib, Kirxgofning ikkinchi qonuniga asosan quyidagi tenglamani yozamiz:
a) R_x – R₂ – G – R₁ konturi uchun quyidagi tenglamani yozamiz:
I₃R_x + I₂R₂ – I₁R₁ = 0 (3.7)
b) R₄ – R_N – R₃ – G konturi uchun:
I₂R₄ + I₃R_N – I₁R₃ = 0 (3.8)
v) R – R₄ –R₂ konturi uchun:
(I₃ – I₂)R – I₂ R₄ – I₂ R₂ = 0 (3.9)
(3.7), (3.8) va (3.9) tenglamalarni echib, R_x ni topamiz:
(3.10)
(3.10) tenglamadan R_x ni hisoblab topish ancha qiyin.
Ifodadan ko‘rinib turibdiki, agar sharti bajarilsa, ifodaning o‘ng tomonidagi ikkinchi qo‘shiluvchi nolga teng bo‘ladi va ifoda ancha soddalashadi. U holda ko‘prikning muvozanat sharti quyidagicha yoziladi:
(3.11)
SHunday qilib, qo‘shaloq ko‘prik muvozanat holatiga keltirilganda, bir vaqtda ikki shart bajariladi.
Ulash uchun xizmat qiladigan simlarning qarshiliklari o‘lchash aniqligiga juda kam ta’sir qiladi; chunki ularning qiymati taxminan 0,01 Ω ni tashkil qiladi va u R₁, R₂, R₃, R₄ qarshiliklariga nisbatan juda kichik.
Hozirgi vaqtda qo‘shaloq ko‘priklarda R₁ va R₃ qarshiliklar shtepselli qarshilik magazinlari ko‘rinishida qilinadi.
R₁ va R₄ esa, to‘rt yoki besh dekadali richagli almashlab ulovchi qurilmali qarshilik magazinlari ko‘rinishida bo‘ladi. Bu holda qarshiliklarni bir vaqtda qat’iy bir xil rostlashga imkon bo‘ladi.
Qo‘shaloq ko‘prikning sezgirligi nol – ko‘rsatkichning sezgirligiga, ko‘prik zanjirining parametrlariga va ish tokining miqdoriga bog‘liq. Odatda qo‘shaloq ko‘priklar 10 Ω dan 10^-6 10^-8gacha bo‘lgan qarshiliklarni o‘lchash uchun ishlatiladi.