Ўзбекистон республикаси навоий кон-металлургия комбинати давлат корхонаси

Калитли сўзлар
Махсулот, харажатлар, махсулот таннархи, харажатларни туркумлаш, амортизация, бевосита, билвосита, ноишлаб чиқариш харажатлари.
Ўз-ўзини назорат қилиш учун саволлар

1. 
   Ишлаб чиқариш харажатлари тушунчаси ва унинг моҳияти.
   
2. 
   Махсулот таннархини ташкил этувчи харажатлар кайсилар?
   
3. 
   Харажатларни қандай туркумлаш мумкин? Харажатлар туркумларини айтиб беринг.
   
4. 
   Иқтисодий мазмунига кўра турларини ифодалаб беринг.
   
5. 
   Моддий харажатлар таркибига нималар киради?
   
6. 
   Ўзгарувчан харажатлар деб нимага айтилади?
   
7. 
   Калькуляция нима?
   
8. 
   Махсулот таннархини ташкил этувчи иш хақи харажатлари кайсилар?
   
9. 
   Махсулот таннархини ташкил этувчи амортизация харажатлари нима?
   
10. 
    Махсулот таннархи нима?
    
11. 
    Махсулот таннархи қандай усуллар билан хисобланади?
    
12. 
    Таннархни пасайтириш манбалари ва омиллари.
    

9-мавзу. Корхона маҳсулотларига (хизматларини, ишларини) нархни шаклланиши (2 соат)
9.1.Нархнинг иқтисодий моҳият ва турлари
9.2.Корхонанинг нарх сиёсати
9.3.Нархнинг шаклланиш стратегияси ва усуллари
9.4.Тармоқда нархнинг шаклланиши
9.5.Нархни аниқлаш усуллари


9.1. Нархнинг иқтисодий моҳият ва турлари
Нарх муаммоси ва унинг ташкил топиши механизми иқтисодий назарияда энг мураккаб ва асосий ҳисобланади. Бозор иқтисодиётида нарх тизими асосий ташкилий куч сифатида намоён бўлади. Товарлар нархи тадбиркор учун асосий бир дастак ҳисобланади. У нархга қараб ўзининг шахсий эҳтиёжни қондириш йўлида ҳаракат қилади.
Сотувчи ва харидорнинг, алоҳида ишловчиларнинг, тадбиркорларнинг, тармоқларнинг, бутун жамиятнинг ва давлатнинг иқтисодий манфаатлари нархда акс эттирилган бўлади.
Нарх – товар қийматининг пулдаги ифодаси эканлигини қайд қилади.
Нарх – бу товар ва хизматларнинг фойдалилигини, яъни кишиларга наф келтиришини баҳолаш воситаси бўлиб, товар бирлиги учун тўланадиган пул миқдори билан ўлчанади.
Нарх товар учун олинадиган пул бирлиги миқдори сифатида аниқланади. Бунда икки хил нархни ажратиб кўрсатишади.
а) талаб нархи бу – нарх ҳар бир товар бирлигининг харидорларни ўзига жалб қила олиш қобилиятидир (маълум вақтда), истаклар кўпайса у пасаяди.
б) таклиф нархи – бу товар сотувга келиб тушган нархдир.
Нарх – талаб ва таклифнинг муайян нисбатида, товар (хизмати)ни ишлаб чиқаришга кетган иқтисодий ресурс харажатлари ҳамда унинг нафлилигининг пул кўринишида ифодаланишидир.