Zbekiston respublikasi milliy gvardiyasi harbiy-texnik instituti

.

Dunyoni falsafiy idrok etishning o‗ziga xos xususiyati, 
dunyoni bilish, sezish, ko‗rish va 
tushunishning butunlay Yangi sohasi – falsafa
 
vujudga kelishida namoyon bo‗ladi.
Darhaqiqat 
falsafa – bu nafaqat u yoki bu odam dunyoqarashining shakli, balki ijtimoiy ong shakli, odamlar 
borlig‗i va bilishining umumiy tamoyillari, ularning dunyoga munosabati aks etuvchi, tabiat, 
jamiyat, tafakkurning eng umumiy qonunlari kashf etiluvchi va ta‘riflanuvchi ma‘naviy faoliyatdir. 
YA‘ni bu dunyoga va insonning undagi o‗rniga nisbatan qarashlarning umumiy tizimidir. Bunday 
qarashlar zamirini savollar va insonning ularga javob topish istagi yotuvchi oqilona yo‗l bilan 
olingan bilimlar majmuini tashkil etadi. Ammo bilish Shunday bir tabiatga egaki, bir savolga javob 
ko‗pincha boshqa bir talay savollarni Yuzaga keltiradi va ba‘zan muammoga nafaqat oydinlik 
kiritmaydi, balki uni yanada chigallashtirib, insonning qiziquvchanligini oshiradi va Yangi 
tadqiqotlarga da‘vat etadi. Xullas, bunda ijod, tinimsiz izlanish, Yangilikka intilish muhim o‗rin 
egallaydi. 
Agar mifologiya va dinda javobga urg‗u berilsa, bilishning butun mazmuni unda 
mujassamlashsa, falsafada savol, masala birinchi o‗rinda turadi. U to‗g‗ri va yaxshi ta‘riflangan 
bo‗lsa, muammoning mohiyati aniq aks etadi. Savol, masala insonni ijodga rag‗batlantiradi, toki 
unga qoniqarli javob olinib, haqiqatning tagiga etilganiga ishonch paydo bo‗lmagunicha insonni 
izlanishga da‘vat etadi. 
Bunda savolning o‗zi, muammoning qo‗yilishi javobdan kam ahamiyat 
kasb etmaydi, ba‘zan undan ham muhimroq deb qaraladi.
Shuni ham qayd etib o‗tish lozimki, falsafa, garchi muayyan natijalarga, mukammal 
ta‘riflarga, uzil-kesil xulosalarga intilsa-da, lekin Shuning o‗zi bilan kifoyalanmaydi. Falsafani 
1
Ясперс К. Смқсл и назначение истории. – М., 1991. – С.32-34.

---

44 
avvalo inson madaniyati sohasida Yuz berayotgan, turli qarama-qarshiliklar va o‗zaro ta‘sirlar bilan 
uzviy bog‗liq va ayni vaqtda o‗zga sohalarga o‗tish va ularda gavdalanish qobiliyatiga ega bo‗lgan 
ma‘naviy jarayon sifatida tushunish lozim.
Bundan xulosa Shuki, 
falsafiy mushohada yuritish savol berish, Shubha qilish, javoblar izlash 
va kuni kecha echilgan deb hisoblangan, shak-Shubhasiz bo‗lib tuyulgan masalalarga qaytish 
demakdir
. Falsafa uchun «boqiy», uzil-kesil aniqlangan haqiqatlar, «noqulay», «ilmoqli» savollar 
yoki man etilgan mavzular mavjud emas. 
Falsafa savollar berish, narsalar va hodisalar mohiyatini 
anglashga urinish orqali bilish doirasini kengaytirishga harakat qiladi.
Xullas, 
falsafa haqiqat qanday bo‗lsa, uni Shunday ifodalab ko‗rsatishdir, din esa –uning 
ramziy, timsoliy aks etishi. Falsafa asos va mohiyat bo‗lsa, din timsol va shakl
. Dialektik munozara 
usuli jamiyatning kam sonli ayonlari uchun kerak. Vahiy yo‗lidagi ifoda – xalq ommasining idroki, 
tarbiya va ta‘limi uchun kerak.