‘zbekiston respublikasi L,1y va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

Dorivor gulxayri o‘simligini yetishtirish agrotexnikasi.
Dorivor gulxayri ko‘p yillik o ‘t o ‘simlik bo‘lib, b o ‘yi 3-4 yilda 
2-2,5 
m 
ga yetadigan, ildizpoyasi y o ‘g ‘on, ildizi qalin etli, 1-2 
metr chuqurlikkacha etadi. Ildizpoyasi va o ‘q ildizi birinchi yilin- 
ing oxirlaridayoq yog‘ochga aylanadi. Ilmiy kuzatishlardan m a’lum 
b o iishicha, dorivor gulxayri havoning quruqligiga va tuproqning

---

qisqa muddatli qurishiga (ildiz tarmoqlari yaxshi rivojlanganligi tu- 
fayli) bardosh beradi. U shamolga va qishning sovuqligiga chidamli 
o ‘simlik hisoblanadi.
Dorivor gulxayrini Respublikamizda tarqalgan (sho‘rlangandan 
tashqari) barcha sug‘oriladigan tuproqlarda ekib o ‘stirish mumkin. 
Urug‘lik uchun ekilgan maydonlarda o ‘simlik 6-8 yil saqlanishi 
mumkin. Shu boisdan dorivor gulxayrini poliz, sabzavot ekinlari- 
dan tozalangan yerlarga ekish maqsadga muvofiq bo'ladi. Dorivor 
gul-xayri o ‘simligi ekiladigan maydonlar kuzda yer haydash old- 
idan gektariga 20-25 tonna organik o ‘g ‘itlar va 40-50 kg superfos- 
fat o ‘g ‘iti bilan oziqlantirib 25-28 sm chuqurlikda haydab qo‘yiladi. 
Gulxayri urug‘i erta bahorda yoki kech kuzda ekiladi. Kuzda ekil- 
ganlarining unishi yaxshi bo‘ladi.
Bahorda ekilgan o ‘simlik qiyg‘och unishi uchun urug‘ 2-3 so- 
atga +20-+25°S haroratli iliq suvda ivitib q o ‘yiladi. Keyin suv biroz 
sovigandan so‘ng to ‘shalgan brezent yoki bo‘z ustiga yupqa qilib yo- 
yiladi, tez qurishi uchun tez-tez aralashtirib turiladi. Sochiluvchanlik 
xususiyatga ega b o ‘lgandan keyin ekishga kirishiladi. Urug‘lami 
seyalkalarda 1-2 sm chuqurlikda tuproqqa qadaladi. Egatlar oralig‘i 
60-70 sm va o ‘simlik oralig‘i 10-12 sm qilib ekiladi va gektariga 10- 
12 kg urug‘ sarflanadi.
Unib chiqqan nihollarda 3-5 ta chin barg hosil bo ‘lgach, egat­
lar olinib ketma-ket sug‘orib turiladi. M o“ tadil sharoitda dorivor 
gulxayri urug‘lari 8-10 kunda, tuproq namligi yetarli bo'lm agan 
maydonlarda 18-20 kundan keyin unib chiqadi. Nihollar to ‘liq unib 
chiqqandan keyin, y a’ni birinchi sug‘orishdan 7-10 kun o ‘tgach ya­
gana o ‘tkaziladi va 1 metr erda 8-10 ta sog‘lom o ‘simlik qoldirila- 
di. 0 ‘simliklami bu darajada siyraklashtirish natijasida ulaming 
o ‘sishi va rivojlanishi tezlashadi. Ikkinchi va keyingi yillarda esa 
o ‘simlikning b o ‘yi 200-230 sm dan oshadi.
Dorivor gulxayri ekilgan maydonlar birinchi yili 5-6 marta o ‘toq 
qilinadi va oralari kultivatsiya yordamida yumshatiladi. Zaruratga 
ko‘ra o ‘simliklar orasidagi begona o ‘tlar qo‘l kuchi bilan tozala- 
nadi. Gulxayri ekilgan maydon birinchi yili 8-10 marta sug‘oriladi. 
Gulxayri mineral o ‘g ‘itlarga (ayniqsa azotli va fosforli) talabchan

---

o ‘simlik hisoblanadi. Birinchi yili aprel-may oylarida sug'orishdan 
oldin 80-90 kg azot, 60-70 kg fosfor va 30-40 kg kaliy o ‘g ‘iti bilan 
oziqlantirish tavsiya etiladi.
Gulxayrining poyalari qirqilmay dalada qishda qoldiriladi. U 
qomi tutib qolishda yordam beradi. Ayniqsa eroziyaga uchraydigan 
yerlarga ekilgan dorivor gulxayri tuproqni yuvilishdan saqlaydi.
Erta bahorda qurigan poyalar daladan y ig ‘ib olingach, o ‘simlik 
oralari kultivatorda ayni vaqtda har gektar yerga 50-60 kg dan azotli 
va fosforli o ‘g ‘itlar bilan (aprel oyining oxirlarida) oziqlantiriladi. 
Ikkinchi marta shonalash fazasida gulxayrining shox-shabbalari tu- 
tashib ketguniga qadar (iyun oxiri) 40 kg dan azot va 30 kg dan kaliy 
o ‘g ‘iti bilan oziqlantiriladi. Mineral o ‘g ‘itlami sug‘orishdan oldin 
amalga oshirishni tavsiya qilinadi. Gulxayri hayotining ikkinchi yili 
(avgust oylarining boshlarida) meva tugadi. U rug‘lari poyasining 10 
sm dan 230 sm gacha balandligida, asosiy qismi 60-80 sm oralig‘ida 
joylashadi.