|
1.3 Axloqiy tarbiya jarayonida ajdodlar tarjibasi.
Jamiyat taraqqiyotining barcha davrlarida ham rivojlanishining mohiyati, uning sur’atlari insonlarning ma’naviy kamoloti darajasiga bog‘liq bo‘lgan. Qaysi erda ma’naviy kamolot yuksak bo‘lib ma’rifiy-tarbiyaviy tadbirlar oqilona yo‘lga qo‘yilgan bo‘lsa, shu jamiyat gullab rivojlangan, taraqqiy etgan. Biz qurayotgan demokratik-xuquqiy jamiyatning uch muhim tomoni bor: iqtisodiyot, siyosat va ma’naviyat. Bu tomonlar qancha mustahkam va baquvvat bo‘lsa kelajagimiz ravnaqi ham baqquvvat bo‘ladi. Mustaqil O‘zbekistonimiz oldida turgan iqtisodiy, ijtimoiy siyosiy ta’lim va tarbiya ishini takomillashtirish bilan chambarchas bog‘liq. Ta’lim tizimidagi vazifalarga zamonaviy yondashuv-davlatimizning bu sohaga nihoyatda katta e’tibor berayotganida qabul qilingan bir qator hujjatlarda o‘z ifodasini topdi. Yuksak ma’naviy burchlar kecha yoki bugun o‘ylab topilgan emas. Ular insoniyatning ming yillik tarixi ota-bobolarimizning necha-necha avlodlari tajribasi davomida yuzaga kelgan. Ma’naviyat insonga ona suti, ota namunasi, ajdodlar o‘giti bilan singib kelgan. Bugungi kunda ma’rifiy va ma’naviy hayotimizda sezilarli o‘zgarishlar yuz bermoqda. Milliy an’analarimiz va asriy qadriyatlarimizning hayotimizdagi o‘rni yanada mustahkamlanmoqda. Kadrlar ma’naviy tarbiyasi keng qamrovli tushunchadir. Yosh avlod muqarrar ravishda yangi asoslarga o‘tayotgan davlatimiz, jamiyatimiz boshqaruvi tepasiga keladi. Ular biz boshlagan ulkan ishlarini davom ettiradilar. O‘zbekistonning buyuk davlatlar qatoriga kirishi, kelajagi obod va farovon bo‘lishi, huquqiy demokratik davlat adolatli fuqarolik jamiyati maydonga kelishi ko‘p jihatdan yoshlar tarbiyasiga bog‘liq. SHu sababli Prezidentmiz yangi avlod tarbiyasiga eng muhim vazifalardan biri deb qaramoqda. Bu yo‘lda cheksiz g‘amho‘rlik namunalarini ko‘rsatmoqda. Uzluksiz ta’lim-tarbiya tizimini takomillashtirish tadbirlari – bu ta’lim tizimini demokratik va insonparvarlik yo‘nalishlarida qayta qurish bilan ham bog‘liq. CHunki, insonparvarlik g‘oyalari va tamoyillari milliy g‘oya bilan chambarchas bog‘liq bo‘lib, insonning moddiy va ma’naviy farovonligini, erkin, mustaqil, ijodiy faoliyatini, kishilarning o‘zaro hamkorligi, do‘stligi, hamjihatligi, birdamligi va bir-biriga g‘amxo‘rligi kabi eng yuksak, ilg‘or insoniy fazilatlarni o‘zida mujassam etadi. Odillik, halollik, poklik, to‘g‘rilik, mehnatsevarlik, vatanparvarlik, baynalmilalchilik, odoblilik, vijdonlilik, iymon-e’tiqodlilik, mehmondo‘stlik, kamtarlik, or-nomusni, sharm-hayo va iffatni e’zozlash, tinchliksevarlik, olijanoblik, el-yurt manfaatini o‘z manfaatidan ustun qo‘yish kabi yuksak insoniy fazilatlar ham insonparvarlikning namoyon bo‘lishidir. Bu esa, o‘z-o‘zidan, uzluksiz ta’lim-tarbiya tizimini insonparvarlashtirish orqali barkamol shaxs ma’naviyatini shakllantirish ehtiyojini kun tartibiga qo‘yadi. Biz tanlagan ushbu mavzu mazkur masala bo‘yicha ilgari surilgan fikr-mulohazalarni va tavsiyalarni ta’lim-tarbiya tizimiga joriy etish, ijtimoiy-gumanitar fanlar mazmuniga kiritish yo‘l-yo‘riqlarini o‘zida ifoda etadi. "Kadrlar tayyorlash milliy dasturi"da shaxs milliy modelimizning asosiy tashkil etuvchisi sifatida belgilangan bo‘lib, unga nisbatan qo‘yiladigan talablarning amalga oshirilishi ta’lim islohotlarining pirovard natijasini belgilab beradi. o‘z navbatida mazkur hujjatda shaxsning ijodkorligi va intellektual qobiliyatlari barkamollikning asosiy belgilari sifatida qaraladi. Bundan kelib chiqadigan asosiy vazifa uzluksiz ta’lim tizimida shaxsda ijodkorlik va intellektual qobiliyatlarni rivojlantirish orqali uning barkamolligiga erishishdan iborat. Bu vazifani amalga oshirish yo‘nalishida bugungi kunda yangi pedagogik va axborot texnologiyalari, modulli texnologiyalar va interfaol metodlar kabi juda keng miqyosdagi majmualar mavjud. Biroq shu paytgacha amalga oshirilgan izlanishlarda tadqiqot muammosini o‘zining to‘laqonli echimini topmagan. Mazkur bitiruv malakaviy ishimizda barkamol shaxs to‘g‘risidagi tushunchalarni umumlashtirib, uning yagona strukturasini ishlab chiqish, bu jarayonnni boshqarishning axborot ta’minoti texnologiyasi asoslarini ishlab chiqishni ko‘zda tutganmiz. Milliy-tarbiyaviy qadriyatlarni tiklash va zamonaviylashtirish umuminsoniy ehtiyoj hamdir. Sobiq sho’rolar davrida ijtimoiy ongda «zamonaviylik — milliylik» tushunchalari orasida «sivilizatsiya — ekzotika» shaklidagi sun’iy antiteza hosil qilindi. Natijada milliylikni ajdodlardan avlodlarga boyitib etkazuvchi jarayon — milliy tarbiyaning tobora zaiflashuvi yuzaga keddi. Mafkuraviy maqsadlar ostida rang-barang milliy qadriyatlarni o’zaro aloqada yuksaltirish emas, balki bir hillashtirish harakati rag’batlantirildi. Tarbiyani sotsialistik baynalminallashtirish siyosati va amaliyotining asoratlaridan qutulish istagi, bugun xalqlarning o’z milliy g’ururini tiklash, ajdodlar me-rosini o’rganish kabi ehtiyojlarida namoyon bo’lmoqda. SHu nuqtai nazardan mustaqillikni qo’lga kiritgan millatlarning qadimgi milliy-ma’naviy qadriyatlarini tiklashga bo’lgan ehtiyoji tabiiy, qonuniydir. Bu esa milliy tarbiya masalasini ilmiy talqin qilishni ma’rifiy zarurat maqomiga ko’taradi. Har bir mamlakatning o’ziga hos tarbiyaviy tizimi uning mustaqillik, milliy taraqqiyot yo’lining pedagogik in’ikosidir. O’tgan asrning ohiri va XXI asr boshlarida MDH mamlakatlari ham, jahonning sobiq mustamlaka mamlakatlari ham o’z taqdirlarida ma’naviy-ma’rifiy taraqqiyotning uch yo’liga duch keldilar. Dunyoviy tajriba bu yo’llarni quyidagicha ta’riflaydi:
Do'stlaringiz bilan baham: |
