Ўзбекистон республикаси ички ишлар вазирлиги академияси дастлабки тергов ва криминалистика кафедраси тергов фаолияти мутаҳасислиги

Ўлчов ускуналари ва кўздан кечиришда улардан
фойдаланиш
Рулетка. Турли обьектларнинг чизиқли ўлчамлари ва масофаларни ўлчаш учун рулетка қўлланилади. Ҳодиса жойини кўздан кечиришда тасмасининг узунлиги 20 м гача бўлган турли рулеткалар ишлатилади. Рулетка ёрдамида ўлчашларни бажараётганда тасманинг таранг тортилиши ва саноқ бошланиши рулетка тасмасининг нол белгисига мос келаётганига эътибор бериш керак.
Штангенсиркул. Штангенсиркул турли обьектларнинг ташқи ва ички ўлчамларини 0,1 мм аниқликда ўлчаш учун мўлжалланган бўлиб, миллиметрли қўзғалмас чизғич ва қўзғалувчи чизғичлардан ташкил топган. Ҳар бир чизғичда иккитадан оёқча мавжуд: катта ва кичик оёқчалар. Қўзғалмас чизғичда миллиметрли (0 дан 155 гача) бўлинишлар мавжуд. Қўзғалувчан чизғичнинг пастки қисмида ўнта йирикроқ (ҳар бир бўлинишнинг орасидаги масофа 1,9 мм ни ташкил этади) бўлинишлар мавжуд. Ҳар икки чизғичнинг катта оёқчалари бир-бирига жипслаш-тирилганда, ҳар икки чизғичдаги нол шкалалар мос тушиши керак.
Ўлчов лупаси. Ҳодиса жойини кўздан кечиришда криминалистик лупалардан ташқари, кичик ҳажмдаги обьектларнинг ўлчамларини аниқлаш учун ўлчов лупаси ишлатилади. Ўлчов лупаси ўн маротаба катталаштириш имкониятига эга бўлиб, кўриш майдони диаметрда 20 мм ни ташкил этади. Унинг фокус масофаси 25 мм, оптик кучи эса, 40 диоптрияга тенг. Ўлчов лупасига баландлиги 25 мм бўлган штатив бириктирилган, унинг асосида ўлчов шкалали ойна мавжуд. Шкаланинг умумий узунлиги 75 мм га тенг. Ушбу лупа орқали 0,1 мм аниқликда ўлчаш мумкин.
Ўлчов лупаси бошқа лупаларга нисбатан анча устун. Унинг устунлиги шундан иборатки, унинг ёрдамида ашёвий далилларнинг яхши кўринмайдиган, билинмайдиган деталлари тузилишини аниқлаш ҳам да уларнинг аниқ ўлчамлари тўғрисида маълумотларга эга бўлиш мумкин. Масалан, ёзув аломатлари, муҳр ва штамплар, штрихларнинг тузилишини таҳлил этиш мумкин. Ўлчов лупасидан отилган ўқ ва гилзаларни тадқиқ этишда, ўқотар қуролдан қолган жароҳатларни ўрганишда фойдаланиш тавсия этилади. Булардан ташқари, ҳодиса жойида ўлчов лупаси ёрдамида қўл изларидаги папилляр чизиқларнинг сони, папилляр чизиқлар орасидаги масофалар ҳамда турли микрообьектларнинг ўлчамларини аниқлаш яхши самара беради. Бошқа изларни - пойафзал, транспорт воситалари, тиш, толали маҳсулотлар, соч толаларини ўрганишда ҳам ўлчов лупасидан фойдаланиш яхши натижа беради. Ўлчов лупаси ёрдамида обьектларнинг ўлчамлари қуйидагича аниқланади: ўлчов лупасининг ойнаси текширилаётган обьектга шундай жойлаштириладики, бунда ўлчанаётган детаининг бош нуқтаси шкаланинг нолига тўғриланиб, сўнг шкала чизиқлари саналади. Ҳар бир бўлинган шкаланинг қиймати 0,1 мм га тенг (масалан, обьектнинг ўлчами 5-шкалага мос келаётган бўлса, унинг ўлчами 0,5 мм га тенгдир).