Збекистон республикаси халк таълими вазирлиги

Ўзбекистон республикаси
ХАЛК таълими вазирлиги


жиззах давлат педагогика институти
Биология ва уни УУ кафедраси

БИОТЕХНОЛОГИЯ

(маърузалар матни)

жиззах – 2009
1-МАЪРУЗА.

МАВЗУ:Биотехнологиянинг предмети ва вазифалари, ривожланиш тарихи

Режа:

1. 
   Биотехнологиянинг предмети ва вазифалари
   
2. 
   Биотехнологиянинг ривожланиш тарихи
   
3. 
   Биотехнологиянинг замонавий йўналишлари
   
4. 
   Биотехнологиянинг саноат, соғлиқни сақлаш ва қишлоқ хўжалигидаги аҳамияти
   
5. 
   Биотехнологияда қўлланиладиган асосий методлар.
   

6. Ўзбекистонда биотехнологиянинг ривожланиши

Таянч сўзлар: биотехнология, ҳозирги замон биотехнологияси, классик биотехнология, саноат биотехнологияси, ҳужайра инженерлиги, ген инженерияси, культура, Микроорганизм, Молекуляр биотехнология, йўналишлар, вазифалар, қўлланиладиган методлар.

Адабиётлар: 1,2, 3, 4, 13.

Маълумки, биологияга бошқа табиий фанлар – физика, химия, математика каби фанларнинг татбиқ қилиниши натижасида замонавий биология ривожланди. ХХ асрнинг иккинчи ярмида биохимия, молекуляр генетика ва молекуляр биология соҳаларида эришилган фундаментал тадқиқотларнинг ютуқлари ҳужайра фаолиятини турли механизмлар ёрдамида бошқариш имконини берди. Биология соҳасида яратилган оламшумул янгиликлар ва ишланмалар замонавий биотехнологияни ривожланишига туртки бўлди ва улар қуйидагилардир:

• 
  Биологик системалардаги ирсий ахборотни сақланиши ва авлоддан- авлодга узатилишида нуклеин кислоталар ролини исботланиши;
  
• 
  Барча тирик организмлар учун универсал ҳисобланган генетик код тузилишини аниқланиши;
  
• 
  Организмлар бир авлодининг ҳаёти жараёнида генлар фаолиятини бошқариш механизмларини очиб берилиши;
  
• 
  Микроорганизмлар, ўсимлик ва ҳайвон ҳужайралари культурасини олишнинг маълум бўлган технологияларни мукаммаллаштириш ва янги технологияларини яратилиши;
  
• 
  Генетик ва ҳужайра инженерияси методларини ривожланиши ва улар ёрдамида саноат миқёсида ишлатиладиган организмларнинг юқори маҳсулдор шаклларини яратиш.
  

“Биотехнология” терминини 1917 йилда венгер инженери Карл Эреки киритган. Унинг таърифига кўра “биотехнология – бу тирик организмлар ёрдамида хом ашёдан у ёки бу маҳсулот олинадиган ишларнинг барча туридир”, яъни биотехнологик жараёнларнинг схемаси қуйидагичадир:

Хом ашё
↓

Бошланғич ишлов бериш
↓
Ферментация ва биотрансформация
↓
Охирги ишлов бериш
↓
Маҳсулот
Биотехнологияни 3 та асосий қисмга бўлиш мумкин: