Ўзбекистон республикаси халк таълим вазирлиги а.ҚОдирий номли жиззах давлат педагогика институти спорт фанлари услубияти кафедраси

10-13 yoshli bolalarda sakrovchanlik ko’rsatkichlarining dastlabki natijalari (nazorat guruhi). n7.

7-jadval.

№	F.I.Sh.	Yoshi	Turgan joyida (sm)	Yugurib kelib (sm)
1	Qosimov A	13	19	32
2	Normatov k	13	20	30
3	Maxamatov X	13	20	30
4	Bobojonov O	13	22	35
5	Jumaboyev M	13	20	30
6	Ismonov S	13	22	30
7	Abdullayev B	13	20	30
			143	207
X			20,4	29,6

10-13 yoshli bolalarda sakrovchanlik ko’rsatkichlarining dastlabki natijalari (tadqiqot guruhi). n7.

8-jadval.

№	F.I.Sh.	Yoshi	Turgan joyida (sm)	Yugurib kelib (sm)
1	Qosimov A	13	23	32
2	Normatov k	13	213	35
3	Maxamatov X	13	22	34
4	Bobojonov O	13	24	36
5	Jumaboyev M	13	25	36
6	Ismonov S	13	25	37
7	Abdullayev B	13	25	36
			167	247
X			23,9	35,3

10-13 yoshli bolalarda sakrovchanlik ko’rsatkichlarining dastlabki natijalari (nazorat guruhi). n7.

9-jadval.

№	F.I.Sh.	Yoshi	Turgan joyida (sm)	Yugurib kelib (sm)
1	Qosimov A	13	21	34
2	Normatov k	13	22	32
3	Maxamatov X	13	22	31
4	Bobojonov O	13	24	37
5	Jumaboyev M	13	25	32
6	Ismonov S	13	24	32
7	Abdullayev B	13	22	33
			160	232
X			22,9	33,1

Demak, shundan xulosa qilish mumkinki, yosh sportchilarda uzluksiz mashg’ulotlar o’tkazish ularni sakrash va kuch qobilyatini oshirishda katta rol o’ynaydi.

Yuqorida qayd etilgan adabiyotlar tahlilidan shu narsa ko’rinib turibdiki, zamonaviy voleybol bo’yicha o’tkazilayotgan musobaqa o’yinlarida ijro etiladigan aksariyat malakalarni (to’p kiritish, zarba berish, to’siq qo’yish, qabul qilish, uzatish) samarali bajarosh uchun sakrovchanlikni va sakrash chidamkorligi alohida ahamiyat kashf etadi. Ayniqsa, 4 va 5 partiya davom etadigan o’yinlarda mazkur sifatlarning ahamiyati yanada ortadi. Ko’pgina adabiyotlar bu sifatlarni rivojlantirishga qaratilgan mashqlar majmuasi aniq taqdim etilgan (Jeleznyak Yu.D. 26 Ivoylov A.V. 39, Jeleznyak Yu.D. Slupskiy L.N. 30).

Ammo bu sifatlarni turli yoshdagi voleybolchilarda rivojlantirishga qaratilgan majmuasi adabiyotlarda aniq tavsiya sifatida taqdim etilmagan.

Turli maqsad sari ijro etiladigan sakrash sifatini rivojlantirish mashqlar yordamida amalga oshirilishi ma’lum bo’ldi. Balandroq sakrashga oid mashqlarni murakkablashtirilgan sharoitlarda qo’llash masalasiga yetarli darajada ahamiyat berilmas ekan, binobarin tanlab olingan mavzu dolzarb bo’lib, tadqiqot asosida amalga oshirilishini taqozo etadi. Ta’kidlash joizki, sakrovchanlik rivojlantirishni dastlabki bosqichdan boshlab, ya’ni 10-13 yoshli bolalarda shu qobilyatni maqsadga muvofiq shakllantirish yaxshi natija berishi, shu bolalarda sport mahoratini samarali oshirishga ham katta ta’sir ko’rsatadi. Shuning uchun sakrab to’p kiritish, uzatish, qabul qilish, zarba berish, to’siq qo’yish malakalarni dastlabki o’rgatish bosqichidan boshlash darkor.

1-rasm. 10 oylik tadqiqot davomida nazorat guruhida shug’ullanuvchi yosh voleybolchilar maxsus sifatlarini o’zgarishining diagrammali ko’rinishi. (X) n7.

2-rasm. 10 oylik tadqiqot davomida tadqiqot guruhida shug’ullanuvchi yosh voleybolchilar maxsus sifatlarni o
’zgarishining diagrammali ko’rinishi. (X) n7.

Demak, shuni xulosa qilib aytish mumkinki, yosh voleybolchilarda tezkorlikni rivojlantirishda muntazam ravishda mashg’ulotlar o’tkazish ularni tezkorlik, sakrash va kuch qobilyatlarini oshirishda katta rol o’ynaydi. (1,2-rasm).

X U L O S A.
1.Mavzu bo’yicha qayd etilgan adabiyotlar tahlili shu narsani e’tirof etishga imkon beradiki, malakali voleybolchilar tayyorlashda sakrash sifatlari va ularni turli o’yin malakalariga ixtisoslashgan turlari shu malakalarni samarali ijro etishda muhim ahamiyatga ega ekan.

Dastlabki, o’rgatish endigina shug’ullanayotgan yosh voleybolchi bolalar mashg’ulotlar maxsus jismoniy sifatni rivojlantiruvchi mashqlar yetarli darajada qo’llanmasligi aniqlandi. Binobarin, tanlab olingan mavzu haqiqatdan ham dolzarb ekanligi o’z ifodasini topdi.

2. Voleybol bilan shug’ullanishni endigina boshlagan yosh bolalarda sakrovchanlik sifati yetarli darajada taraqqiy etmaganligi hamda sakrash va yugurish ko’nikmalari deyarli shakllanmagani kuzatildi. Joydan turib va yugurib kelib balandlikka sakrash natijalari orasidagi farq juda kam miqdorni tashkil etdi. Ma’lumki, yugurib kelib vertikal sakrash joydan sakrash natijasidan ancha yuqori bo’lishi kerak.

3. 10 oy davomida o’tkazilgan pedagogik tadqiqot natijalari shuni ko’rsatdiki, BO’SM dasturi asosida dastlabki o’rgatish jarayonida shug’ullanib kelgan yosh voleybolchilarda maxsus jismoniy sifatlar sezilarli darajada o’zgarmadi. Aynan shu sifatlarni rivojlantiruvchi mashqlarni va harakatli o’yinlarni o’z tarkibiga kiritgan mashg’ulotlar tadqiqot guruhida maxsus jismoniy sifatini ko’rsatkichlarini samarali o’sganligini ko’rsatib berdi.

ADABIYOTLAR

1. 
   Karimov I.A. “Yuksak ma’naviyat yengilmas kuch” Toshkent “Ma’naviyat”, 2010-176 b.
   
2. 
   Karimov I.A. “O’zbekiston mustaqillikka erishish ostonasida” “O’zbekiston”, T.: 2011-440 b.
   
3. 
   Karimov I.A. “2012 yil Vatanimiz taraqqiyotini yangi bosqichga ko’taradigan yil bo’ladi” O’quv qo’llanma T.: 2012-272 b.
   
4. 
   O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Farmoni “O’zbekiston bolalar sportini rivojlantirish jamg’armasini tuzish to’g’risida”, Toshkent, 24. X.02 y.
   
5. 
   O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Maxkamasining qarori “O’zbekiston bolalar sportini rivojlantirish jamg’armasi faoliyatini tashkil etish to’g’risida”, Toshkent, 30.X. 02.
   
6. 
   O’zbekiston Respublikasi “Jismoniy Tarbiya va to’g’risida”gi qonuni (1992. 14 yanv)”Xalk so’zi” gaz. sport 1992 19 fevr.
   
7. 
   O’zbekiston Respublikasi “Kadrlar tayyorlash milliy dasturi”. “Ma’rifat” gaz. 98, 1 aprel.
   
8. 
   O’zbekiston Respublikasi Prezidentining ”Sog’lom avlod uchun” ordenini ta’sis qilish to’g’risidagi farmoni, (1993. 4 mart) “Turk” gaz.(93. 6 mart).
   
9. 
   6.O’zbekiston Respublikasi “Ta’lim to’g’risidagi” qonuni (1997. 29 avgust) “Turk” gaz.
   
10. 
    O’zbekiston Respublikasi “Bolalar va uquvchi yoshlarni jismoniy tarbiyalash konsepsiyasi” “Uchitel Uzbekistana” gaz. sport 1992 №43,44,48.
    
11. 
    Ayrapetyans L.R., Godik M.A. Sportivnыye igri, T., Ibn Sino, 1999!, -156s.
    
12. 
    Ayrapetyans L. R. Kontrol spesializirovannix nagruzok prыjkovoy napravlennosti vыsokokvalifisirovannыx voleybolistov, Pedagogik ta’lim, T., № 2, 2003, 13-17b.
    
13. 
    Axmerov E.K. Issledovaniye prisposobitelnoy izmenchivosti dvijeniy i sovershentvovaniye metodiki obucheniya napadayuhyemu udaru v voleybole, Avtoref. diss. kand. ped. nauk, M., 1988, 28s.
    
14. 
    Bayirbekov M. Pedagogicheskoy kontrol spesializirovannыx nagruzok prыjkovoy napravlennosti voleybolistov vыsshey kvalifikasii v sorevnrvatelnoy i trenirovochnoy deyatelnosti, Avtoref. kand. ped. nauk, T., 2002, 23 s.
    
15. 
    Bыleyeva L., Korotkov I., Yakovlev V. Podvijnыye igrы. (uchebn. posobiye dlya Institutov Fizicheskoy Kulturы). -M.: Fizkultura i sport
    
16. 
    Bashkirov V.F. Profilaktika travm u sportsmenov. 1987.
    
17. 
    Bыleyeva L., Yakovlev V. Podvijniye igri (uchebnik dlya Fizkulturnыx Vuzov)-M.: Fizkultura i sport, 1965-166 b.
    
18. 
    Verxoshanskiy Yu.V. Spesialnaya silovaya trenirovka (prakticheskoye rukovodstvo trenera), M., 1995, 102 s.
    
19. 
    Vilkin Ya.R. Belorusskiye narodniye igri vtoroy polovini XIX-nachala XX vekov: Avtoref, diss. kand. ped. nauk. -Minsk, 1971, -24 b.
    
20. 
    Garipov A.T. Faktornaya struktura i metodika skorostno-silovoy podgotovki yunix voleybolistov, Avtoref. diss. kand. ped. nauk, M., 1990, 23 s.
    
21. 
    Godik M.A. Kontrol v prosesse sportivnoy trenirovki, V kn. M., 1977, s. 28-29.
    
22. 
    Godik M.A. Kontrol trenirovochnix i sorevnovatelnix nagruzok, M., FiS, 1986.
    
23. 
    Golomazov V.A., Kovalev V.D., Melnikov A.G. Voleybol a shkole, Posobiye dlya uchiteley, M., 1986., 111s.
    
24. 
    Ginku G.K. Sovershenstvovaniye texnicheskoy podgotovlennosti voleybolistov putem primeneniya netradisionnix sredst trenirovki.: Avtoref. diss. kand. ped. nauk.-Minsk, 1986, 24 s.
    
25. 
    Geller Ye.M. Osnovniye funksii podvijnix igr i problemы dalneyshego ix vnedreniya v praktiku fizkulturnogo dvijeniya (Teoriya i praktika fizicheskoy kulturы), 1987. №3-B. 20.-22.
    
26. 
    Daxnovskiy V.S., Gerasimov Yu.N., Pashinsev V.G., Zavyalov I.A. Dinamika strukturi, podgotovlennosti yunix dzyudoistov v rezultate primeneniya konsentrirovannoy skorostno-silovoy nagruzki, JT i PFK, №10, 1991.
    
27. 
    Jeleznyak Yu.D. K masterstvu v voleybole, M., Fis
    

28. Jeleznyak Yu.D., Shves K.A. Sistema planirovaniya i kompleksnogo kontrolya S SDYuShOR po voleybolu (Uchebnoye posobiye dlya studentov IFK), M.

29. Jeleznyak Yu.D. Yuniy voleybolist, M., 1988, 190s.

30. Jeleznyak Yu.D. Slupskiy L.N. Voleybol v shkole, Posobiye dlya uchitelya, M., 1989, 128 s.

31. Jeleznyak Yu.D. Sportivnaya oriyetasiya i otbor (Voleybol. Uchebnik dlya IFK), M., FiS, 1991, 122-129.

32. Jeleznyak Yu.D., Ivaylov A.V. Voleybol (Uchebnik dlya IFK), M., FiS, 1991, 239 s.

33. Zuoza Aurelius-Kazis Kazis Kazevich Vliyaniye selenapravlennix urokov fizicheskoy kulturы s elementami voleybola na povisheniye urokov fizicheskoy podgotovlennosti mladshix shkolnikov, Avtoref. diss... kand. ped. nauk, Minsk, 1989, 20 s.

34. Ivaylov A.V. Metodika obucheniya. Voleybol, Uchebnik dlya ped. institutov, Minsk, VSh

35. Ivaylov A.V. Voleybol, Uchebnik dlya ped. institutov, Izd-ye 3-ye, pererab., Minsk, VSh

36. Kleщyev Yu.N., Furmanov A.G. Yunыy voleybolist

37.Kleщyev Yu.N,, Ayrapetyans A.G. Vol. l. M., 1988

38. Karaboyev U. “O’zbek xalq o’yinlari” T.2001. 3-5 b

39. Titar V.A. Fizicheskaya podgotovka. Voleybol, Uchebnik dlya institutov fizicheskoy kulturi, M., FiS, 1991, s. 160-165.

40. Topishev O.P., Belyayev A.V., Fomin Ye.V., Kasmaliyev O.S. Dinamika fizicheskoy podgotovlennosti voleybolistov v podgotovitelnom periode, TiPFK, №3, 1988, s. 54-56.