- uy xujaliklari sektori, bu sektor ishlab shikarish omillarini, ya’ni er,kapital va mexnatni taklif kiladi va moddiy ne’matlarga bulgan talabni shakllantiradi, olingan daromadning bir kismini iste’mol kiladi, boshka kismini esa jamgaradi. Uy xujaliklarilarning asosiy maksadi minimal jarajatlar evaziga maksimal afzallikga ega bulish;
- korxonalar yoki firmalar (ba’zi adabiyotlarda ishbilarmonlar) sektori, iktisodiyotdagi barsha korxonalar majmuasi bulib, bu sektor ishlab shikarish omillariga bulgan talabni shakllantiradi, moddiy ne’matlarni ishlab shikadi va taklif kiladi xamda invetitsiyalarni amalga oshiradi. Asosiy maksadi foyda maksimalashtirish;
- davlat sektori xavfsizlik, fan tarakkiyoti va infrastruktura xizmatlari kabi ijtimoiy ne’matlarni taklif kiladi. Davlat sektori odatda foydani maksimlashtrish maksadini kuzlamaydi, uning asosiy maksadi iktisodiyotni optimal xaraktalinishini ushun sharoitlar yaratish. Bunda davlat makroiktisodiy sub’ekt rolida ne’matlarni ishlab shikadi va xarid kiladi, solik soladi, transfertlar tulaydi va pul taklifini shakllantiradi.
- shet el sektori, xorijiy iktisodiy sub’ektlar va davlat institutlar majmuasi. Bu sektorni urganiщdan asosiy maksad tulov balansiga va valyuta kursiga ta’sir etuvshi omillarni urganish.
Endi, resurslar, tovarlar va daromadlar doiraviy aylanish modellini kurishga utamiz. Avval modelning soddalashtirilgan varianti kurib shikamiz. Bunda fakat uy xujaliklari va korxonalar mavjud buladi va bu uz navbatida «sof» bozor iktisodiyot modelini namoyon etadi, ya’ni davlat aralashuvisiz.
3-shizma. Sof bozor iktisodiyoti sharoitida resurslar, tovarlar va daromadlar doiraviy aylanishi.
Iktisodiyot fakat
baxo yoki fakat davlat rejasi ijtimoiy ishlab shikarish jaraenlarining bir tekis keshishini ta’minlashga kodir emas. Bozor tizimida doimo takrorlanib turadigan iktisodiy inkirozlar va rejali tizimning emirilishi buni yakkol namoyon etdi. SHu bilan birga tartibga solishning bozor va reja mexanizmlaridan birgalikda foydalanishga asoslangan aralash iktisodiy tizimning xaetiligini jaxon amaliyoti tasdikladi.
4-shizma. Resurslar, tovarlar va daromadlar aralash iktisodiy tizimidagi doiraviy aylanishi.
4 – shizmadan kurinib turibdiki resurslar, tovarlar va daromadlarning uzluksiz xarakati xam bozor orkali, xam davlat aralashuvi bilan ta’minlanadi. Bunda xukumat ishlab shikaruvshilar va iste’molshilarning xarakatini bevosita boshkarmaydi, balki resurslar va tovarlar bozorida katnashish orkali ularning iktisodiy faoliyatiga kulay sharoitlar yaratadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |