Ўзбекистон Республикаси Фанлар Академияси

2. So`z va morfemaning ma`lum qurshovdagi variatsiyalari 

A. Agglyutinatsiya jarayonidagi almashinuvlar 

Garchi agglyutinativ tillarda o`zak va affiks morfemalarning chegarasi aniq va 

o`zakka  affiks  morfemalar  qo`shilishi  o`zak  fonetik  strukturasini  keskin  o`zgartirib 

yubormasligi  tipik  bo`lsa  ham,  ammo  bu  narsa  agglyutinatsiya  jarayonida  hosil 

bo`lgan  ko`p  bo`g`inli  so`zlarning  o`zak  va  affiks  morfemalari  oralig`ida  yoki 

---

 

71 

birinchi morfemasi tarkibida fonologik qimmatga ega bo`lmagan turli xil o`zgarishlar 

ro`y  berishi  mumkin.  Bu  o`zgarishlar  morfonologik  qimmatga  egadir.  Affiks 

morfemalarning  o`zak  morfemaga  qo`shilishi  natijasida  o`zak  morfema  fonologik 

sostavida  ro`y  beradigan  o`zgarishlar  turkiy  tillarda  ham  mavjud  bo`lgan  fuziya 

elementlaridan dalolat beradi. Agglyutinatsiya jarayonida o`zak va affiks morfemalar 

oralig`ida quyidagi morfonologik holatlarni kuzatish mumkin.