Ўзбекистон Республикаси Фанлар Академияси

 

Affiks morfemalar tuzilishi 

O`zbek tili affiks morfemalarining fonetik (fonologik)  strukturasi  ham  o`zak 

morfemalar strukturasi kabi quyidagi tiplarga ega: undoshQunliQundosh (-qiz-yotqiz-

,  qar-boshqar),  (unli)Q  undosh  (m-bolam,  im-otim),  undoshQunli  (qi-chopqi,  gi-

kuzgi), unli (-a-yash-a, i-boy-i). Bulardan unli-undosh ya`ni G(S) tipi o`zak morfema 

auslautidagi  fonema  xarakteriga  (unli  yoki  undosh  ekanligiga)  ko`ra  ikki  variantli 

ya`ni  bir  morfemaning  ikki  allomorfi  holida  reallashdi:  unli  bilan  tugagan  o`zak 

morfemaga S, undosh bilan tugagan o`zak morfemaga GS varianti qo`shiladi. 

Affiks  morfemalarni  shakllantiruvchi  unli  fonemalar  cheklangan.  Bunday 

morfemalar tarkibidagi faqat i, u, a, o fonemalarigina ishtirok etadi. e, o` fonemalari 

esa  affiksal  morfemalar  tarkibida  ishlatilmaydi.  SHu  bilan  birga  affiks  morfemalar 

fonetik  strukturasi  sifat  jihatidan  etakchi  morfemaning  fonetik  strukturasiga  bog`liq 

bo`ladi (bu haqda singarmonizm bahsida alohida ma`lumot beriladi).