Ўзбекистон республикаси фанлар академияси

Адабиётлар: 
1.
Назаров Х. Влияние октябрьской революции на положение и быт среднеазиатских цыган 
(на примере, цыган живущих в городе Самарканда и Самаркандской области). 
Автореферат диссертации на соискание учений степени кандидата исторических наук. –
М.: 1970. 25-б. 
2.
Атаханов Ш. Фарғона водийси лўлилари (тарихий-этнологик тадқиқот). Тарих фан. ном. 
илм. дар. олиш учун тақдим этилган диссер... -Тошкент: 2005. 182-б. 
3.
Пинк С. Визуальная антропология в XXI в // Антропологический форум. 2007. №7. -б. 68. 
4.
Христофорова О. Визуальная антропология в XXI в // Антропологический форум. 2007. 
№7. б. 100. 
 
ВОЛОНТЁРЛИК ХИЗМАТИНИНГ ЎЗИГА ХОС ЖИҲАТЛАРИ 
А.М.Қудратов
Ўзбекистон Республикаси Президенти ҳузуридаги Давлат бошқаруви академияси
мустақил тадқиқотчиси. 
Бугунги кунда мамлакатимизда волонтёрлик (лотинчадан “voluntarius” – кўнгиллилик 
маъносини англатади[1]) нисбатан ривожланиб бораётган йўналишлардан биридир. 
Кўнгиллиликнинг асосий принципи бу ихтиёрий танлов бўлиб, шахсий позицияни намоён 
этади. Мамлакатимизда кўнгиллилик ижтимоий-иқтисодий, ижтимоий тараққиёт бобида катта 
салоҳиятга эга институт сифатида тараққий этиб бормоқда. Кўнгиллилик фаолияти 
халқимизнинг онгига ва менталитетига чуқур сингиб кетган кўп асрлик қадриятларга эга. 

---

252 
Хусусан, “ҳашар”, “жамоавий кўнгиллилик” кабилар волонтёрликнинг кенг тарқалган 
кўринишларидан бири ҳисобланади. 
Волонтёрлик фаолиятининг мақсадлари жисмоний ва юридик шахсларга, умуман 
жамиятга ёрдам кўрсатиш, атроф-муҳитни муҳофаза қилиш, ижтимоий аҳамиятга молик 
тадбирларда уларни ташкил этувчиларнинг розилиги билан иштирок этиш, жамиятда 
фуқаролик нуқтаи назарини, ўзини ўзи ташкил этишни, ижтимоий масъулият, бирдамлик, ўзаро 
ёрдам бериш ва раҳм-шафқат туйғуларини шакллантиришдан иборатлилиги, фуқароларни 
аҳолининг турмуш сифатини яхшилашга қаратилган турли хил жамоат фаолиятига жалб этиш 
механизмларини шакллантириш, ижтимоий вазифаларни ҳал этишда жамиятга ёрдам 
кўрсатиш, волонтёрлик фаолиятини ташкил этишга қаратилган фуқаролик ташаббусларини 
ривожлантириш ва қўллаб-қувватлаш, аҳолида соғлом турмуш тарзи кўникмаларини 
шакллантириш, ватанпарварлик туйғусини тарбиялаш, фуқаролар томонидан ижтимоий 
вазифаларни ҳал этиш учун ўзини ўзи намоён этиш ва ўзини ўзи ташкил этиш кўникмаларини 
олиш каби вазифаларни ўз ичига қамраб олади. 
Ҳозирда Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг Кўнгиллилар дастури мавжуд бўлиб, 
ушбу дастур асосида волонтёрлик ҳаракати доирасида бутун дунёда тинчликни ўрнатиш ва 
ривожланишга ўз ҳиссасини қўшиб келмоқда. Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг 
Кўнгиллилари ўзининг ҳамкорлари билан бирга бутун дунё бўйлаб кўнгиллиларни 
бирлаштириб, кенг кўламдаги лойиҳа ва дастурларда қатнашиши учун йўл очиб бериш орқали 
жаҳонда кўнгиллилик ҳаракатини қўллаб-қувватлайди. Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг
волонтёрлик, кўнгиллилик ҳаракатига хос бўлган содиқлик, фаоллик, ҳамфикрлилик ва 
жонкуярлик каби қадриятлар байроғи остида ўз фаолиятини юритади. Бутун дунёда 
кўнгиллиларнинг саъй-ҳаракати натижасида ҳукуматларнинг очиқлиги, ошкоралиги ва халқ 
олдидаги ҳисобдорлиги ошмоқда. Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг Кўнгиллиларнинг 
бош идораси Германиянинг Бонн шаҳрида жойлашган бўлиб, мазкур дастур қарийб 130 та 
мамлакатда ўзининг кенг кўламли фаолиятини олиб бормоқда. Дастур 80та мамлакатда ўзининг 
ҳудудий ваколатхоналарига эга[2].
Мамлакатимизда 2019 йил 2 декабрь куни ЎРҚ-585-сонли «Волонтёрлик фаолияти 
тўғрисида»ги Қонун Президент томонидан имзоланди[3]. Қонунга мувофиқ, волонтёрлик 
фаолияти – жисмоний ва (ёки) юридик шахсларнинг манфаатларини кўзлаб бепул асосда 
амалга ошириладиган, жамоат учун фойдали бўлган ихтиёрий фаолият ҳисобланади. Кам 
таъминланганларни, ишсизларни, кўп болалиларни ва бошқа шу каби шахсларни қўллаб-
қувватлаш мақсадида ёрдам кўрсатиш волонтёрлик фаолиятини амалга ошириш 
йўналишларидан биридир. Волонтёрлик фаолияти қуйидаги шаклларда амалга оширилиши 
мумкин: 
1.
якка тартибдаги волонтёрлик фаолияти; 
2.
волонтёрлар гуруҳи таркибидаги волонтёрлик фаолияти; 
3.
волонтёрлик ташкилоти орқали волонтёрлик фаолияти. 
Кўнгиллилик ҳаракати, ёки “ҳашар” тушунчаси Ўзбекистонда асрлар давомида мавжуд 
бўлиб келган. Бугунги кунда мазкур ҳаракат янги шакл касб этиб, бутун мамлакат миқёсида 
халқ фаровонлигини оширишга қаратилган. Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг 
Кўнгиллиларнинг Ўзбекистондаги фаолияти доирасида кўнгиллилик ҳаракатини илгари 
суришга қаратилган кенг кўламдаги тадбирларнинг ўтказилиши одат бўлиб қолган. 
Ёшлар жамиятимизнинг ривожланиши ва юксалишида муҳим роль ўйнайди, шунинг 
учун уларни қўллаб-қувватлаш катта 
аҳамият касб этади деб ҳисоблайди. Бутун 
дунё 
ёшлари 
жаҳонда 
тинчликни 
ўрнатиш, жамиятнинг ривожланишига ўз 
ҳиссасини қўшишга интилади, бироқ бу 
йўлда ҳали амалга оширилиши лозим 
бўлган қатор вазифалар мавжуд. 
Ўзбекистонда кўнгиллилар турли 
туман янги ғояларни ҳаётга тадбиқ қилиш, 
янги ташаббусларни амалга оширишда 
доим фаол иштирок этиб келади. 
Жумладан, ўтган 2019 йилнинг декабрь 
ойида 
Ўзбекистонда 
«Волонтёрлик 

---

253 
фаолияти тўғрисида» қонун қабул қилинганидан сўнг “Ю-Репорт лойиҳа”си Ёшлар иттифоқи 
билан бирга мамлакат ёшларининг волонтёрлик фаолиятига муносабатини сўровнома орқали 
ўрганди. Сўровномада бутун мамлакат бўйлаб 4500дан ортиқ респондент қатнашган, уларнинг 
38 %и – хотин-қизлар. Эътиборингизга сўровноманинг натижаларидан бири билан 
таништирамиз. Масалан, “Сизнингча, инсонни волонтёрлик билан шуғуланишга нима ундайди/ 
мотивация беради?” – деб номланган саволнинг натижаси қуйидагича: 
респондентларнинг аксарияти (60%) волонтёрлар одамларга ёрдам бериш истагида шу 
йўналишда фаолият юритадилар; 13% респондентлар эса волонтёрлар ўзини ривожлантириш 
истагида бу соҳада бўлиши мумкинлигини таъкидлаганлар; 11% респондентлар эса 
волонтёрлар бир жамоанинг қисми бўлиб бирлашиб ишлайдилар деган фикрларни бердилар[4]. 
Олий Мажлис Қонунчилик палатасининг Демократик институтлар, нодавлат 
ташкилотлар ва фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари қўмитаси раиси Акмал Саидов 
ушбу қонун юзасидан: “Ўзбекистонда кўнгиллилик ҳаракати кенг ривожланган. Лекин ҳозирга 
қадар бу масала умуман ҳуқуқий тартибга солинмаган. Шу туфайли, қонундан кўзланган 
мақсад ҳам юртимизда кўнгиллилар фаолиятини амалга ошириш билан боғлиқ муносабатларни 
тартибга солиш, нодавлат нотижорат ташкилотлар фаолиятининг самарадорлигини ошириш, 
мамлакатда фуқаролик жамиятини янада ривожлантириш, волонтёрлик фаолиятини замон 
талаблари асосида йўлга қўйишни таъминлаш ҳамда ривожлантиришдан иборат”дир 
дейдилар[5]. 
«Волонтёрлик фаолияти тўғрисида»ги Қонунга асосан 18 ёшга тўлган жисмоний 
шахслар волонтёрлик фаолиятини амалга ошириши мумкин. Волонтёрлар ушбу фаолиятни 
амалга ошириш учун волонтёрлик фаолиятининг ташкилотчиси ўртасида ёзма шаклда тузилган 
шартнома асосида амалга оширилиши белгилаб қўйилган. Волонтёрлик фаолиятининг 
ташкилотчиси, агар у волонтёрлик фаолияти билан ойига 20 соатдан кўпроқ банд бўлса, 
волонтёр билан волонтёрлик шартномасини тузиши шарт деб белгиланган қонунда. 
Шундай қилиб, волонтёрлик инсонни шахс сифатида ижтимоий мавқеини 
ривожлантиришда ёрдам беради. Кўнгилли сифати инсон ўзи учун ҳаётда кўп нарсани 
ўрганиши ва дўстлар орттириши мумкин. Бу айниқса, ёшлар учун фойдалидир. Кўнгиллилик 
иши уларда маълум соҳаларда масъулият, бағрикенглик ва профессионалликни ўргатади. 
Кўнгиллилик бу қалбнинг эзгулик сари чақириғи деб биламан. Ва агар сизда шундай туйғу 
бўлса, унда сиз бу дунёда бахтли одамсиз. Эсингизда бўлсин: ҳар биримиз кимнингдир ҳаётини 
яхшилай оламиз. Бунинг учун кўп нарса керак эмас. Меҳр ила мухтожларга китоб, ўйинчоқлар, 
озиқ-овқат ёки пул тўплаш мумкин.