Ўзбекистон республикаси фанлар академилси хоразм маъмун академияси

Маткаримов 
М.
Хораэм республикаси: 
давлат туэилиши, ноэирлари ва иктисоди. Урганч, 1993. 14-бет.
2 Ҳамдамов X.
Хива хонлигининг вгдарилиши ва Хораэм Совет Халк Республикасининг 
туэилиши. Т.: Ўэбскистон, 1960. 82-83-бетлар.
316
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

жойлардаги вокеалар билан танишиб, Муваккат хукумат аъзолари 
вахалқичидакаттатаъсиргаэгабўлганбошкаетакчилар-Бобоохун 
Салимов, Қушмамедхон Сапиев кабилар билан суҳбатлашиб, 
ҳақикий аҳволни ўрганди. Шундан кейин Г.И.Бройдо 7 апрелда 
Хивада 
Муваққат 
ҳукумат 
аъзоларининг 
кенгайтирилган 
мажлисида қатнашиб, нутксўзлайди ва нозирликлартайинлашни 
маслаҳат беради1. Чунки хон ҳокимияти ағдарилгани билан 
жойларда ҳеч қандай ўзгариш килинмаган эди.
Г.И.Бройдо ўз нуткида Хоразмдаги мавжуд аҳволга баҳо 
бериб, Муваккат инкилобий ҳукумат ҳеч иш қилмаганлигини 
таъкидлаб, совет Россияси хонлнк тузумини агдаришда кандай 
роль ўйнаган бўлса, янги тузумни ўрнатишда ҳам шундай 
ёрдамини аямаслигини кайд килади ҳамда маданият ва маориф, 
ҳарбий, халқхўж алиги, молия, олий муфаттиш (назорат), адлия, 
хорижия нозирликларини тузиш, уларнинг вазифаларини 
тушунтиришга ҳаракат килади. Ҳукума. аьзоси Одамохуннинг: 
«Бу ишлар шариатга тўғри келадими?» - деб берган саволига 
Қуръон китобидан мисоллар келтириб, шариатга мослигини 
исботлайди. Полвонниёз ҳожи Юсуповнинг, бизга конунлар 
тузишда ёрдам беришингизни илтимос килардик, деган 
сўровига, ёрдам бермасак, ўз ишимизни охирига етказмаган 
бўлардик, деб жавоб кайтаради*
2.
1920 йил 9 апрель куни муваккат инқилобий ҳукумат ишини 
яхшилаш мақсадида унинг таркибида нозирликлар ташкил 
қилинди. Айрим ҳукумат раҳбарлари нозир ҳам бўлган эдилар. 
Бунга сабаб, сиёсий вазиятни англаб, давлаг ташкилотларини 
бошкариш салоҳиятига эга бўлган, саводли кадрлар жуда кам 
эди. Уларнинг таркиби куйидагича бўлган:
Муваккат инқилобий ҳукумат раиси Мулла Жуманиёз 
Султонмуродов, хорижия (ташқи ишлар) нозири вазифасини 
ҳам бажара бошлади, Ёш хиваликлар партияси раҳбарларидан;
’ Ў зб етстпн МДА. 27Р6-И-фснд, I -рўйхяг, 39-нш, 48-60-варвқлар; История 
Хореэмской Народной Советскон Республикн Т.; Фаи, 1976.
2 Узбекистон МДА. 2786-И-фскд, 1 -рўйхат, 39-иш, 48-60-варақпар.
317
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Одамохун Ортиқов - муваққат инқилобий ҳукумат раисининг 
ёрдамчиси, шахар уламоларидан вакил; Мулла Наврўз Рўзибаев- 
муваққат инкилобий ҳукумат котиби, Ёш хиваликлар партияси 
аъзоси; Мулла Уроз Хўжамуҳаммедов-мувакқат инқилобий 
ҳукуматнинг котиби ёрдамчиси, Ёш хиваликлар партияси 
аъзоси; Матпанобой Мадраҳимов - молия нозири, Ёш 
хиваликлар партияси аъзоси, шаҳар савдогарлари номидан 
вакил; Ш айҳутдин Ҳасанов- ҳарбий нозир, Хива инқилобий 
кўмитаси аъзоси бўлиб ишлаган; Полвонниёз хожи Юсупов- 
олий муфаттиш (давлат назорати) нозири, Ёш хиваликлар 
фирқасининг аъзоси ва асосчиларидан бири; Эшчонкори 
Ж абборқулов - халк хўжалиги нозири, Ёш хиваликлар фиркаси 
аъзоси; Мулла Бекчон Раҳмонов - халк маданияти ва маорифи 
нозири, Ёш хиваликлар фирқаси аъзоси; Бобоохун Салимов- 
адлия нозири, Ёш хиваликлар фирқасининг аъзоси.
Кундапик масалаларни ҳал қилишда ташкил килинган 
президиум 3 кишидан иборат бўлиб, Мулла Жуманиёз 
Султонмуродов - раис, Полвонниёз ҳожи Юсупов ва Бобоохун 
Салимовлар унинг муовинлари эдилар1.
Кўриб турганимиздек, Муваккат инқилобий кўмитаси 
таркиби асосан Ёш хиваликлар партияси аъзолари эдилар.
Хива 
шаҳри 
ва 
мамлакатни 
аксилинқилобчилардан 
ҳимоя қилиш мақсадида адлия нозирлиги кошида милиция 
бошкармаси ташкил қилинди. Унинг бошкарувчиси килиб ҳам 
Ёш хиваликлар партияси аъзоси бўлган Назир Шоликоров 
тайинланди3. Ш унингдек, 1920 йил 9 апрелда Хива хонлигида 
мавжуд бўлган 20 та беклик ва 2 та ноиблик ўрнига 22 та туман 
шўролари ташкил қил иш тўғрисида қарор кабул қил инди. Бекл ик 
деган унвон ва унга карашли барча лавозимлар бекор килинди. 
Уларнинг ўрнига 3-5 кишидан иборат бўлган, муваккат ҳукумат 
тасдиқлаган шўролар таъсис этилди. 1920 йил 3 апрелда Хива 1
2
1 Ўэбекистон МДА. 71-Р-фонд, 1-рўйхат, 1-иш, 4-11-аараклар;