Ўзбекистон республикаси бош прокуратура академияси коррупцияга қарши курашиш илмий-таълим маркази

Қонунийлик принципи. 
Қонунийлик – жамият аъзоларнинг ҳуқуқ нормаларига қатъий риоя қилган ҳолда уларни 
амалга оширишларига айтилади. Хизмат кўрсатиш ходимлари касб ахлоқининг қонунийлик 
принципи қонунларда, фармонларда, буйруқларда кўрсатилган ва белгилаб қўйилган ҳуқуқ 
нормаларининг талабларини оғишмай амалга ошириш, мавжуд қонунларга қатъий бўйсунган 
ҳолда ўзига юклатилган хизмат вазифасини инсонпарварликка, адолатга, қонунийликка 
асосланган ҳолда бажаришдир. 
Қонунийликнинг тўрт принципи мавжуд: 
1. Қонунийликнинг ягоналиги ва унинг бир хилда тушунилиши; 
2. Қонуннинг устунлиги; 
3. Қонунларнинг ҳаққонийлиги ва мақсадга мувофиқлиги; 
4. Қонуннинг маданият билан боғлиқлиги. 
Бу принципларнинг хизмат кўрсатиш ходимларининг фаолиятида амал қилиши мижозларга 
хизмат кўрсатишда тартиб-интизомни сақлаш, қонунийликни таъминлаш, қонунга итоаткорлик 
жараёнларини қамраб олади. 
§ 1.4. Юристнинг касб этикаси институтининг тузилиши, категориялари ва вазифалари 
 
Суд ва ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органлар ходимларининг касбий ахлоқи шу жиҳатдан турли 
шаклларга эга бўлиб, шу маънода судьялар одоб-ахлоқи қоидалари, ички ишлар идоралари 
ходимларининг касб одобномаси, адвокатларнинг касб этикаси қоидалари, прокуратура органлари 
ходимларининг касб одобномаси, ёхуд давлат божхона ёхуд солиқ қўмиталари ходимларининг 
касб одоби ҳақида гапириш мумкин. Таркиб ва тузилиш жиҳатдан ҳуқуқни муҳофаза қилувчи 
идоралар ходимларининг касбий ахлоқ қоидалари ҳар бир хизматнинг ички хусусиятларидан 
келиб чиқади ва жамиятда қарор топган умумий ахлоқ қоидаларига бўйсунади, аниқроғи улар 
билан уйғунлашади. Касбий ахлоқ ва умумий ахлоқ қоидалари ўртасида ўзаро зиддият истисно 
этилади. Айрим ҳуқуқий соҳаларда ахлоқ ёки ахлоқ одобномаси ушбу касбга киришни ихтиёр 
қилган кишига касбий қасамёд шаклидаги ахлоқий талабларни ҳам қамраб олади. Масалан, 
Ўзбекистон Республикаси “Прокуратура тўғрисида”ги Қонунининг 44-моддаси айнан касбий 
қасамёдга бағишланган деса бўлади.
Ҳар бир ташкилотда касб этикаси ҳамда одоб-аҳлоқ қоидаларининг ўрнатилиши, аввало, 
ташкилотдаги ички муҳитнинг барқарор тарзда ривожланишига, ходимлар вазифаларини амалга 
ошириш чоғида мажбурий бўлган хулқ-атворнинг маънавий ва ахлоқий принципларини самарали 
тарзда қўлланилишига замин яратади. 
 
Касб этикаси дейилганда, аввало, муайян бир касб фаолиятида 
қўлланиладиган асосий тамойиллар ва маънавий қоидалар мужассамланган касб 
қоидаларини тушуниш лозим.  
Бунда касб этикаси қоидалари жамият томонидан қабул қилинган одоб-ахлоқ қоидаларини 

---

20 
кишиларнинг ихтисосликларига нисбатан татбиқ этиладиган касбий бурч, ор-номус ва қадр-
қиммат каби хатти-ҳаракатлари мажмуини ўз ичига олади.Касб этикаси атамаси кишилар 
ўртасидаги касбий фаолият билан боғлиқ муносабатларга маърифий тус берадиган хулқ-атвор 
кодексидир, дейиш ҳам мумкин. Касб этикаси умумий этиканинг ўзига хос бир қисми бўлиб, 
махсус ва аниқ нарса сингари умумий нарсадан фақат ўзига хос шакл ўзгариши билангина эмас, 
балки умумий нарсани ўз ичига ололмайдиган ўзигагина хос жиҳатлари билан фрақ қилади. 
Умумун олганда, касб этикаси барча учун бирдек тааллуқли бўлмаган, муайян касб эгаларигагина 
тегишли ижтимоий хулқ-атвор қоидалари, меъёрлари йиғиндисидир. 
Бугунги кунда деярли барча давлат органлари тизимида ўзининг касб одобномаси ва касб 
этикаси қоидалари амалга киритилган. 
Сўнгги йилларда, давлат ҳокимияти ва бошқаруви органлари тизимида ушбу масалага бўлган 
эътиборнинг янада кучайтирилиши натижасида, бу соҳани ҳуқуқий жиҳатдан тартибга солишга 
қаратилган бир қатор норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар қабул қилинди.