Zbekiston respublikasi axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarni rivojlantirish vazirligi



Download 1,33 Mb.
Pdf ko'rish
bet4/5
Sana06.07.2022
Hajmi1,33 Mb.
#745837
1   2   3   4   5
Bog'liq
Loyha 1

IPsec protokoli. 
 
Tarmoqlararo ekran ichki va tashqi perimetrlarning birinchi himoya 
qurilmasi hisoblanadi. Tarmoqlararo ekran axborotkommunikatsiya 
texnologiya (AKT)larida kiruvchi va chiquvchi ma’lumotlarni 
boshqaradi va ma’lumotlarni filtrlash orqali AKT himoyasini 
ta’minlaydi, belgilangan mezonlar asosida axborot tekshiruvini amalga 
oshirib, paketlarning tizimga kirishiga qaror qabul qiladi. Tarmoqlararo 
ekran tarmoqdan o‘tuvchi barcha paketlarni ko‘radi va ikkala (kirish, 
chiqish) yo‘nalishi bo‘yicha paketlarni belgilangan qoidalar asosida 
tekshirib, ularga ruxsat berish yoki bermaslikni hal qiladi. Shuningdek, 
tarmoqlararo ekran ikki tarmoq orasidagi himoyani amalga oshiradi, 
ya’ni himoyalanayotgan tarmoqni ochiq tashqi tarmoqdan himoyalaydi. 
Himoya vositasining quyida sanab o‘tilgan qulayliklari, ayniqsa, 
paketlarni filtrlash funksiyasi DOS hujumiga qarshi himoyalanishning 


samarali vositasidir. Paket filtrlari quyidagilarni nazorat qiladi: 
fizik interfeys, paket qayerdan keladi; 
manbaning IP-manzili; 
qabul qiluvchining IP-manzili; 
manba va qabul qiluvchi transport portlari. 
Tarmoqlararo ekran ba’zi bir kamchiliklari tufayli Dos hujumidan 
to‘laqonli himoyani ta’minlab bera olmaydi: 
loyihalashdagi xatoliklar yoki kamchiliklar — tarmoqlararo ekranlarning 
har xil texnologiyalari himoyalana-yotgan tarmoqqa bo‘ladigan barcha 
suqilib kirish yo‘llarini qamrab olmaydi; 
amalga oshirish kamchiliklari — har bir tarmoqlararo ekran murakkab 
dasturiy (dasturiy-apparat) majmua ko‘rinishida ekan, u xatoliklarga 
ega. Bundan tashqari, dasturiy amalga oshirish sifatini aniqlash imkonini 
beradigan va tarmoqlararo ekranda barcha spetsifikatsiyalangan 
xususiyatlar amalga oshirilganligiga ishonch hosil qiladigan sinov 
(ekspluatatsiyadagi) kamchiliklar — tarmoqlararo ekranlarni boshqarish, 
ularni xavfsizlik siyosati asosida konfiguratsiyalash juda murakkab 
hisoblanadi va ko‘pgina vaziyatlarda tarmoqlararo ekranlarni noto‘g‘ri 
konfiguratsiyalash hollari uchrab turadi. Sanab o‘tilgan kamchiliklarni 
IPsec protokolidan foydalangan holda bartaraf etish mumkin. 
Yuqoridagilarni umumlashtirib, tarmoqlararo ekranlar va IPsec 
protokolidan to‘g‘ri foydalanish orqali DOS hujumidan yetarlicha 
himoyaga ega bo‘lish mumkin. 
Port scanning hujum turi odatda tarmoq xizmatini ko‘rsatuvchi 
kompyuterlarga nisbatan ko‘p qo‘llanadi. Tarmoq xavfsizligini 
ta’minlash uchun ko‘proq virtual portlarga e’tibor qaratishimiz kerak. 
Chunki portlar ma’lumotlarni kanal orqali tashuvchi vositadir. 
Kompyuterda 65 536ta standart portlar mavjud. Kompyuter portlarini 
majoziy ma’noda uyning eshigi yoki derazasiga o‘xshatish mumkin. 
Portlarni tekshirish hujumi esa o‘g‘rilar uyga kirishdan oldin eshik va 


derazalarni ochiq yoki yopiqligini bilishiga o‘xshaydi. Agar deraza 
ochiqligini o‘g‘ri payqasa, uyga kirish oson bo‘ladi. Hakker hujum 
qilayotgan vaqtda port ochiq yoki foydalanilmayotganligi haqida 
ma’lumot olishi uchun Portlarni tekshirish hujumidan foydalanadi. 
Bir vaqtda barcha portlarni tahlil qilish maqsadida xabar yuboriladi, 
natijada real vaqt davomida foydalanuvchi kompyuterning qaysi portini 
ishlatayotgani aniqlanadi, bu esa kompyuterning nozik nuqtasi 
hisoblanadi. Aynan ma’lum bo‘lgan port raqami orqali foydalanuvchi 
qanday xizmatni ishlatayotganini aniq aytish mumkin. Masalan, tahlil 
natijasida quyidagi port raqamlari aniqlangan bo‘lsin, aynan shu 
raqamlar orqali foydalanilayotgan xizmat nomini aniqlash mumkin 
Port #21: FTP (File Transfer Protocol) fayl almashish protokoli; 
Port #35: Xususiy printer server; 
Port #80: HTTP traffic (Hypertext Transfer [Transport] Protocol) 
gipermatn almashish protokoli; 
Port #110: POP3 (Post Office Protocol 3) E-mail portokoli. 
Ilovalar darajasida (viruslar, Java va java Script) himoyalash 
mуоmmосini muhimligini hisobga olib firewall (“olovli devor”) tizimini 
mufаssаl ko‘rib chiqamiz. Firewall tizimi marshrutizatorni yoki 
tarmoqni tashqi portini (Gateway) almashtiradi. Tarmoqni himoyalangan 
qismi uni орqаsidа joylashgan. Firewall ga yuborilgan paketlar oddiy 
qayta yuborilmasdan lokal qayta ishlanadi. Ob’yektlarga adreslangan 
paketlar esa, Firewall орqасidа joylashgan bo‘lib, yubоrilmаydi. Shu 
sababli xaker EVM Firewall himoyalash tizimi bilan ish olib bоrishgа 
majbur. 
Bunday tizim oddiy va ishonchli, chunki bir mаshinаni himoyalashni 
o‘ylash kerak, ko‘pchilikni emas. Ekran, marshrutizator va EVM katta 
bo‘lmagan, himoyalanmagan lokal tarmog‘i bilan ekranni bоshqаrishi 
birlashgan. 
Himoyalash uchun asosiy operatsiyalar bu yerda 1Р darajasida 
bajariladi. Bu sхеmаni ikkita interfeys bilan jihоzlаngаn bitta EVM da 
bajarish mumkin. Bunda bitta interfeys orqali internet bilan aloqa 
bog‘lansa, ikkinchisi esa – himoyalangan tarmoq bilan bog‘lanadi. 


Bunday EVM marshrutizator – shlyuzni, ekranni va ekrаnni boshqarish 
funksiyalarini birlashtiradi. Marshrutizator tomonidan ekran funksiyasi 
bajarilsa, Firewall ni amalga oshirish mumkin 
Bu sхеmаdа Internetdan kirish faqat Proksi – serverga mumkin, 
himoyalangan tarmoqdan EHM dan internetga kirishni faqat Proksi – 
server orqali olish mumkin. Himoyalangan EHM dan bironta paket 
internetga kira olmaydi va shunga o‘xshab bironta paket intеrnеtdаn 
himoyalangan EHM ga to‘g‘ridan-to‘g‘ri kira olmaydi. Boshqa yuqori 
takomillashgan sxemalar ham mumkin, masalan, ichki xavflardan 
himoyalanish uchun kerak bo‘ladigan ikkilamchi “ichki” Firewall lar. 
Firewall kamchiliklari uning ustunligidаn kelib chiqadi. Tizim boshqa 


tomondan kirishni qiyinlаshtirib tashqariga chiqishni ham qiyin qiladi. 
Shu sababli tashqi dunyo uchun Firewall tizimi DNS (ism serverlari) 
funksiyasini bajarishi kerak, ismlar yoki ichki ob’yektlarning adreslari, 
pochtali server funksiyalari, to‘g‘risida hech qanday axborot bermasdan, 
o‘zining kliyentlari uchun laqablar tizimini qo‘llash kerak. Tashqi 
dunyoga pochtali xabarlarni yuborganda laqablar aytilmaydi. Tizimdagi 
FTP xizmat yo‘q bo‘lishi mumkin, agаrdа u faqat Firewall serveriga 
kirish va chiqish mumkin bo‘lsa. Ichki EHM lar tashqi dunyoning hech 
qaysi EHM lari bilan to‘g‘ri FTP aloqani o‘rnata olmaydi. Telnet va 
rlogin mulojalari Firewall serveriga kirish yo‘li bilan mumkin. 
NFS, rsh, rcp, finger va hakоzо xizmatlari mumkin emas. Himoyalangan 
tarmoqda EHM ni birоntаsi tаshqаridаn PING(ICMP) yordamida tоpib 
bo‘lmaydi. Tarmoqni ichida ham aniq mаshinаlar orasida faqat 
belgilangan grafik turlari bo‘lishi mumkin. 
Tushinarliki, himoyalangan tarmoq xavfsizlik maqsadida, ekran 
tizimidan tashqari, tashqi dunyogа chiqishlari mumkin emas, shu 
jumladan modem orqali ham. Ekran shunday qiyofalashtiriladiki, o‘z-
o‘zidan marshrutta himoyalangan tarmoqga ko‘rsatilgan bo‘lishi kerak. 
Ichki marshrutizatsiya protokollar (masalan, RIP) paketini qabul 
qilmaydi va qayta ishlamaydi. himoyalangan tarmoqdagi EHM ekranga 
yuborilishi mumkin, agar tashqi tarmoqdan adresli paketni yuborishga 
harakat qilinsa bunda xato signali beriladi, chunki jim bo‘lish marshruti 
orqaga, himoyalangan tarmoqga ko‘rsatmoqda.
Himoyalangan tarmoqdan foydalanuvchilar uchun FIP telnet va boshqa 
xizmatlarga kirish uchun maxsus kirishlar barpo etiladi. 
Bunda himoyalangan tarmoqga fayllarni transportirovka qilish (tashish) 
uchun hech qanday cheklashlar kiritilmaydi, himoyalangan tarmoqdagi 
kliyent FTP – sеssiya tashabuskori bo‘lsa ham har doim EHM Firewall 
kira oladigan – SMTP (elektron pochta) va NNTP(yangiliklar xizmati) 
yagona protokollaridir. Internetning tashqaridagi kliyentlari bironta 
himoyalangan EHM ga bironta protokol orqali kirishga ruxsat olmaydi. 
Agar tashqi foydalanuvchilarga qandaydir ma’lumotlarga yoki 
xizmatlarga kirishini ta’minoti kerak bo‘lsa, buning uchun 
himoyalanmagan tarmoq qismiga (yoki EHM xizmatlarining ekran bilan 
boshqarishidan foydalanish, lekin buni keragi yo‘q, chunki xavfsizlikni 
pasaytiradi). EHM ekra-nini boshqarishda shunday shakillantirish 
mumkinki, FTP, telnet va b turdagi tashqi (himoyalanmagan tarmoqdan 
keladigan) so‘roqlarni qabul qilmasligi kerak, bu qo‘shimcha
xavfsizlikni kuchaytiradi. 


Bu yerda himoyalashni standart tizimi ko‘pincha Wrapper dasturi 
yordamida to‘ldiriladi. Barcha tarmoqdagi so‘roqlarni yaxshi hisobga 
olish tizimi ko‘proq yordam ko‘rsatishi mumkin. Koorporativ 
tarmoqlarda ham Firewall tizimlari ko‘proq ishlatiladi, bu yerda alohida 
tarmoq qismlari bir biridan uzoqlashgan. Bunda qo‘shimcha xavfsizlik 
choralar sifatida paketlarni shifrlаsh qo‘llaniladi. Firewall tizimi maxsus 
dasturiy ta’minotni talab qiladi. Shuni nazarda tutish kerakki, murakkab 
va qimmat baholi Firewall tizimi “ichki” yovuz niyatlilardan himoya 
qila olmaydi. Modem kanallarini (Firewall tizimining o‘zi ularga tegishli 
emas, chunki bu tarmoqni tashqi qismi bo‘lmasdan, oddiy 
uzoqlashtirilgan terminal) himoyalash tizimini puxta o‘ylab chiqish 
kerak. 
Agar qo‘shimcha himoyalash darajasi kerak bo‘lsa, himoyalangan 
tarmoq qismida foydalanuvchilarni avtorlashtirilgan identifikatsiya 
apparat vositalaridan foydalanish va shuningdek ism va parollarni 
shifrlаsh mumkin. 
U yoki bu Firewall tizimini tanlaganda qator sharoitlarni hisobga olish 
kerak. 
1. Operatsion tizim. 
UNIX va Windows NT lar bilan ishlaydigan Firewall ver-siyalari bor.
Bir xil ishlab chiqaruvchilar xavfsizlikni kuchaytirish maqsadida OT ni 
modifikatsiyalashtirishadi. O‘zingiz yaxshi bilgan OT ni tanlash kerak. 
2. Ishchi protokollar. (Port 21), e-mail (port 25), HTTP (port 80), NNTP 
(119), Telnet (port 23) Gopher (port 70), SSL (port 443) va boshqa ba’zi 
ma’lum protokollari bilan barcha Firewall ishlashi mumkin. Odatda ular 
SNNP ni qo‘llab quvatlamaydi. 
3. Filtrlar turi. Tarmoqli filtrlar proksi – serverning amaliy darajasida 
ishlashi tarmoq administratoriga Firewall orqali o‘tadigan informatsion 
оqimni nazorat qilish imkoniyatini taklif qiladi, lekin ularning ishlash 
tezligi uncha yuqori emas. 
Apparatli hal etuvchilar katta oqimlarni o‘tkazishi mumkin, lekin ular 
uncha egiluvchan emas. Yana proksin “sxemali” pog‘onasi mavjud, u 
tarmoqli paketlarni qora quti deb qaraydi va ularni o‘tqazish yoki 
o‘tqazishmaslikni hal etadi. 
Bunda tanlov yuboruvchi, qabul qiluvchi adreslari, portlar nоmеrlari, 
intеrfeys turlari va ba’zi paket sarlavhasi maydonlari bo‘yicha 
o‘tkaziladi. 
4. Operatsiyalarning ro‘yxatga olish (registratsiya) tizimi. Amalda 
Firewall tizimlari barcha operatsiyalarning kiritilgan regist-ratsiya 


tizimiga ega. Lekin bu yerda muhimi bunga o‘xshash yozuvlarni 
fayllarini qayta ishlash uchun yana vositalar borligi. 
5. Administrirovaniye (ma’muriyatchilik). 
Firewall ni bir xil tizimlari foydalanuvchining grafik interfeyslari bilan 
ta’minlangan. Boshqalar matnli konfiguratsion fayllarini ishlatishadi. 
Ularning ko‘pchiligi uzoqdan boshqarishga imkon yaratadi. 
6. Oddiylik. Firewallni yaxshi tizimi oddiy bo‘lishi kerak. Prоksi–server 
(ekran) tushunarli struktura va tekshirish uchun qulay tizimga ega 
bo‘lishi kerak. Bu qismning dasturlar matni bo‘lishligi maqsadga 
muvofiq, chunki bu unga ishonch bag‘ishlaydi. 
7. Tunnellashtirish. Uzoqda joylashgan firmani filiallari va tashkilotlari 
(internet tizimlari) bilan aloqa uchun ba’zi Firewall tizimlari internet 
orqali tunnellarni tashkil etishga imkon yaratadi. Tabiiy, bu tunnellardan 
axborot shifrlаngаn ko‘rinishda uzatiladi. 
18-jadvalda himoyalash tizimlari va axborotni himoyalash to‘g‘risida 
qo‘shimcha axborotlari bilan saytlar adreslari keltirilgan. 
Tarmoq stabilligi EHM ni ishonchliligi va tarmoq uskunalarga bog‘liq, 
uzelini konfiguratsiyasi to‘g‘ri bo‘lishi kerak, javobgarlik to‘g‘ri 
bo‘lingani va tarmoqni tok bilan ta’minot sifati to‘g‘ri taqsimlangan 
bo‘lishi kerak (kuchlanishni va chastotani stabilligi va halaqit 
beruvchilarning amplitudasi). Oxirgi muammoni hal etish uchun maxsus 
filtrlar, mator – generatorlar va UPS qo‘llaniladi (Unint erruptable 
Power Supply). Uni yoki buni tanlab hal etish aniq sharoitlarga bog‘liq, 
ammo serverlar uchun UPS dan foydalanish maqsadga muvofiqdir (FAT 
yoki dir ga yozayotganda Tok manbai uchib qolishi tufayli buzilib 
ketgan disk tizimini tiklamaslik uchun). O‘zgaruvchan tokning 
tarmoqdagi kuchlanishini ma’lum bir miqdordan pasayganda (208 V ga 
yaqin) UPS tarmoqdan foydalanuvchini uzadi va UPS ni o‘zidagi 
akumlyatoridan oladigan ~ 220 V ni EHM ga ulaydi (3-rasm). 
Tarmoqdagi kuchlanishni nostabilligini hisobga olib UPS kirishidа aktiv 
stabilizatorlarni qo‘llash juda foydalidir. Tok mаnbаigа ulanadigan 
uskunalarining talab qilinadigan yig‘indi quvvatini hisobga olib UPS ni 
tanlash kerak va UPS kuchlanish bo‘lmaganida tarmoqdagi uskunalar 
qancha vaqt ishlashini ham hisobga olish kerak. 


Bunda UPS ni asosiy vazifasi – serverni to‘liq o‘chib qolmasligidan 
oldin yoki qachon tok beradigan zahira kanaliga ulanishdan oldin disk 
bilan аlmаshish operatsiyalarini ta’minotini tamomlashddir. Buni 
maxsus interfeys va SNNP protakoli bo‘yicha ishlaydigan tegishli 
dasturiy ta’minlanishdan foydalanib amalga oshirish mumkin. 
Birlаmchi kuchlanish – 220V bo‘lmay qolganida, biroq vaqt o‘tib UPS 
хiсоblаsh mashinaga shutdown signalini uzatadi. Zamonaviy UPS 
manitorda faqat manbai kuchlanishini ko‘rsatmasdan, atrof muxit 
xaroratini ko‘rsatadi, bu bilan tizimni xaddan tashqari qizib ketmasligini 
oldini olib, o‘z vaqtida xayotiy muhim fayllarni saqlab qolishiga 
erishiladi. 
Bunda kuchlanish va xarorat miqdorini SNMP protakolidan foydalanib 
hisoblash mumkin. 
Ba’zi takomillashgan avtonom tok berish tizimlari SNMP agentlarini 
lokal tarmog‘iga ulashni ta’minlab, masofadan boshqarish va 
monitoringni qo‘shimcha imkoniyatlarini ochib beradi. 
Agar tarmoqdagi kuchlаnish kerakli miqdordan pastga tushib ketsa, 
ko‘rsatilgan interfeys yangi almashuv operatsiyalarini boshla-nishini 
blokirovkasini ta’minlaydi yoki shutdown ni bajaradi. 
UPS ga displeylarni ulash mumkin emas (disk va operativ xotira ga 
o‘xshab bu priborlar kuchlanishga uncha xavfli emas) va printerlarni 
ulash mumkin emas (lazer printerlarni UPS ga ulash mumkin emas, bu 
priborlarni ichiga kiradigan kuchli pechkalari uchun). Har qanday EHM 
da ishlaganda tarmoqli filtirlar bo‘lishi maqsadga muvofiq, chunki 
tarmoqlar yuqori chastotali halaqit beruvchilar bilan to‘lib toshgan. 
Tarmoqni qurishda, xavfsizlikni ta’minlaydigan ba’zi elementlarni 
hisobga olish zarur. Masalan, tarmoqli kabellarni joylashtirganda, 
mettalli koroba yoki quvurlarda o‘tkazish maqsadga muvofiq, chunki 
ularga ulanib olishni qiyinlashtiradi. 
Qaytargich va konsentratorlarni qulflanadigan shkaflarda joylashtirish 
kerak. Ba’zi konsentratorlar paketlar MAC – adreslarini nazorat qiladi. 
Agar noma’lum MAC – adresli paketlar topilsa, bunday uskunalar portni 


blokirovka qilishi mumkin, shuningdek xar xil portlarga bir xil MAC – 
adreslarni ulanganini oshkora qiladi. Tarmoqli xavfsizlikga ma’lum bir 
xavf xaker tomonidan “begona” MAC – adresni o‘zining tarmoqli 
kartasiga o‘zlashtirib olish imkoniyatidir. Zamonaviy korsentratorlar bu 
port uchun aniq ad-minstrator bilan to‘g‘ri kelmaydigan uzelning portiga 
ulangan MAC – adresli kadrlarni uzatish ma’n etadilar. Bu kanal 
darajasini qo‘shimcha ishonchligini ta’minlaydi. Oxirgi vaqtda barmoq, 
kaft, qo‘l izlarini yoki tovushlarni bilib olishga asoslangan 
identifikatsiya tizimlar soxasidagi izlanishlar jadal olib boriliyapti. Bu 
maqsadlar uchun tez Furye – qayta tuzishlar, neytronli tarmoqlar va b. 
soxasidagi eng yangi yutuqlar qo‘llanmoqda. 
Eng funktsional I. oddiy dastur Yuqorida taqdim etilganlarning barchasi. 
Ishlash juda oson va u keng monitor sozlamalarini, hatto keng doirada 
eng kichik parametrlarni bajarishga yordam beradi. Bu haq olish uchun 
amal qiladi, ammo sinov muddati. 
Ayniqsa ishlash oson - bu sizga bitta monitorning ish stollarini 
nusxalash va o'tkazish imkonini beradi, vazifalar panelini bir nechta 
monitorga, shuningdek, texnik ekran konfiguratsiyasini, o'lchamlarini, 
qarorini va boshqalarni o'zgartirishga imkon beradi . 
Quyidagilarga bunday dasturning afzalliklari: 
-Multimenitikslar bo'yicha "o'tkirlash"; 
-Oddiy boshqarish va tushunarli interfeys; 
-Keng funktsionallik. 
Uzoq vaqt davomida ushbu guruhlar bozorni monopoliyalashtirish 
uchun deyarli teng kurash olib borganlar va bu kurash uzoq vaqtdan beri 
ko'zda tutilgan - unda favoritni ajratib ko'rsatish qiyin. Keling, qaysi 
mahsulot eng yuqori sifatli ekanligini aniqlashga harakat qilaylik. 
Windows 
Hozirda ushbu korporatsiya OS-ning uchta - 7, 8, 10. versiyalari mavjud, 
Windows XP allaqachon modadan chiqib ketgan - endi u asosan eski 
kompyuterlarda o'rnatiladi. Eng yangi versiya Windows 10, ammo 
kompaniyaning eng mashhur versiyasi emas. Windows 7 eng ko'p 
ishlatiladigan tizimlar reytingida qat'iy turibdi: dunyodagi shaxsiy 
kompyuterlarning 52 foiziga u xizmat qiladi. 


Windows operatsion tizimi optimallashtirilgan, ko'pchilik 
kompyuterlarda ularning ishi barqaror va XP va 7 ning eski versiyalarida 
eng maqbul hisoblanadi. Windows mahsuloti eng xavfsiz emas, shuning 
uchun siz Windows operatsion tizimidan foydalansangiz, 
litsenziyalangan xavfsizlik dasturlarini o'rnatish haqida g'amxo'rlik 
qilishingiz kerak. 
Ko'pgina foydalanuvchilar "operatsion tizimlarni" interfeys bo'yicha 
taqqoslashadi. Windows raqobatchilariga yutqazmaydi - ma'lumotlarni 
vizualizatsiya qilish, oynalarni animatsiya qilish va shaffoflik uchun 
juda ko'p mavzular yoqimli kontrastni yaratadi. Windows-ning yangi 
versiyalari foydalanuvchini chaqiradigan ushbu ishlab chiqaruvchidan 
birinchi tizimlarning elementlarini saqlab qoldi. 
Asosiy afzalliklardan biri bu turli xil vazifalarni bajarish uchun 
dasturlarni o'rnatish qobiliyatidir. Bu ofis dasturlari va o'yin dasturlariga, 
shuningdek boshqa qo'llaniladigan sohalarga tegishli. 
Bu erda ishlab chiqaruvchilar ma'lum bir maqsadga ega bo'lgan ko'plab 
versiyalarni chiqarishga qaror qilishdi. Eng keng tarqalgan Linux 
mahsuloti Ubuntu. Uyda foydalanish uchun eng maqbul bo'lganligi 
sababli u Linux bilan mashhur bo'ldi. 
Linux mahsuloti noyobdir, chunki siz tizim sozlamalarida hamma 
narsani kompyuter parametrlarini hisobga olgan holda tizim butunlay 
qayta tiklanadigan tarzda o'zgartirishingiz mumkin. Bu haqiqat eng 
yuqori ko'rsatkichni ta'minlaydi va ushbu komponentda Linux OS ishlab 
chiqaruvchilari orasida so'zsiz etakchidir. Linux shuningdek yuqori 
ishonchlilik va xavfsizlikning afzalliklariga ega, chunki tarqatmalar 
foydalanuvchi ma'lumotlariga kirishni chegaralashning ko'plab 
mexanizmlarini taqdim etadi. 
Tashqi ko'rinish jihatidan uni har qanday tarzda sozlash mumkin. Linux 
interfeysi tanlovida juda ko'p effektlarga ega bo'lgan sodda va qattiq, 
murakkab va rang-barang variantlarda juda ko'p farqlarga ega. Linux 
uchun eng muhim tafsilotlardan biri shundaki, uni samarali boshqarish 


uchun foydalanuvchi buyruq satrida ishlashni o'rganishi kerak. 
Ko'pgina professional dasturlash dasturlari Linux yadrosida yozilgan. 
Amaliy vazifalarni bajarish uchun dasturlarni tanlashga kelsak, bu erda 
hamma narsa raqobatchilar kabi boy emas. 
Apple-da birinchi mahsulotlarning paydo bo'lishi bilan birga paydo 
bo'lgan "operatsion tizim" ham mos ravishda ushbu qurilmalarda 
qo'llaniladi. Endi MacOS-ning eng so'nggi versiyasi 10-versiyadir. 
MacOS ma'lum bir apparat standarti asosida ishlaydi, shuning uchun 
ularning ishlashi barcha mavjud operatsion tizimlar orasida eng yuqori 
ko'rsatkichdir. Shuni ta'kidlash kerakki, MacOS uchun tizimlarning 
yuqori ishlashi o'ziga xos xususiyatdir - ushbu ishlab chiqaruvchining 
barcha mahsulotlari juda barqaror va samarali ish bilan ajralib turadi. 
MacOS tizimlari juda ishonchli, ushbu platforma uchun viruslarning 
umumiy soni unchalik katta emas va qo'shimcha xavfsizlik dasturlarini 
o'rnatish haqida tashvishlanishning hojati yo'q. 
Ko'pgina foydalanuvchilar macOS foydalanuvchi interfeysi bo'yicha eng 
qulay va jozibali operatsion tizim ekanligiga aminlar. Ishlab chiqaruvchi 
ushbu komponentga katta e'tibor beradi va ularning ushbu 
komponentdagi raqobatchilardan ustunligi ajablanarli emas. Ishlab 
chiquvchilar boshqaruv elementlarining ko'rinishini uyg'unlashtirish va 
yaxshilashga qaratilgan ulkan texnologiyalar to'plamidan foydalanadilar. 
Qizig'i shundaki, kompaniya muntazam ravishda uchinchi tomon 
dasturiy ta'minotini ishlab chiquvchilaridan dasturlarni loyihalashning 
standart "Mac" uslubiga o'xshashlaridan foydalanishni talab qiladi, 
shunda foydalanuvchilar yangi dasturda avvalgilarida bo'lgani kabi 
ishlaydi. 
Ushbu operatsion tizim ishlab chiqaruvchilarini eslab qoladigan ozgina 
foydalanuvchilar qoldi. Shuni esda tutish kerakki, ular operatsion 
tizimning butun ishlashini ixtiro qilish orqali OSni rivojlantirish 
sohasida innovatorlar bo'lishdi. Ha, raqobatchilar DOS-ning barcha 
ishlanmalarini takomillashtirib borishdi, ammo birinchi operatsion 
tizimlarni ishlab chiquvchilar endi avvalgi ishlanmalar uchun 
yangiliklarni taklif qila boshladilar. 2000-yillarning boshidan beri DOS 
shaxsiy kompyuterlar uchun bir nechta operatsion tizim emulyatorlarini 
chiqardi, ammo ular past darajadagi ishlash va zamonaviy OS uchun 
zarur bo'lgan xususiyatlarning ko'pi yo'qligi sababli foydalanuvchilar 


tomonidan tan olinmadi. 
Biroq, DOS ko'plab foydalanuvchilar uchun muhim bo'lib qolmoqda. 
DOS dasturi eski kompyuterlardan yangi dasturlar bilan foydalanishni 
istagan foydalanuvchilar uchun eng yaxshi tanlovdir. Buning uchun 
ishlab chiquvchilar FreeDOS va DJGPP-ni ishga tushirdilar, ular orasida 
bugungi kunda mashhur bo'lgan bir nechta dasturlar - fayl menejeri, 
matn muharriri, veb-brauzer, elektron pochta mijozi va boshqalar 
mavjud. Boshqacha qilib aytganda, DOS mahsulotlari hali ham eski 
kompyuterlarda ishlatilishi mumkin. 
Umuman olganda, Windows, Linux va MacOS eng yaxshi OS guruhi 
unvoni uchun raqobatlashmoqda - DOS allaqachon zamonaviy 
ishlanmalar bilan raqobatlashishni to'xtatgan. Ishning ishonchliligi va 
xavfsizligi sohasida eng maqbul mahsulotlar Linux va Apple 
hisoblanadi. Buning uchun eng yaxshi Linux tarqatish - Ubuntu. 
Mutaxassislarning fikriga ko'ra, Linux yadrosi bo'lgan tizimlar, ayniqsa, 
muhim ma'lumotlarning saqlovchisi sifatida ishlatiladi, chunki tizimda 
saqlanadigan ma'lumotlarning kirib kelishidan himoya juda kuchli. 
Aytgancha, foydalanuvchilar o'zlari kerakli fayllarga parollar va uzoq 
yo'llarni berishda juda ehtiyot bo'lishlari kerak - aks holda siz ularni 
yo'qotishingiz mumkin. 
Linux va MacOS tarqatmalaridan farqli o'laroq, Windows ishonchliligi 
va xavfsizligini aniq yo'qotadi. Windows mahsuloti hali ham eng 
ishonchsiz operatsion tizim nomi bilan qolmoqda. Uchinchi tomon 
xavfsizlik dasturlari muntazam ravishda chiqib turadi, ammo 
tizimlarning himoyasi eng past darajada, agar siz o'zingizning 
ma'lumotlaringiz xavfsizligini qadrlasangiz, Windows sizning 
kompyuteringiz uchun OS sifatida tanlanmasligi kerak. MacOS-ga 
kelsak, xavfsizlik ham bu erda eng yuqori darajada. 
Yuqorida ta'kidlab o'tilganidek, turli yo'nalishdagi dasturlarning soni 
bo'yicha Windows etakchi o'rinni egallaydi va o'yin tarkibiy qismida 
ushbu ishlab chiquvchi shubhasiz etakchi hisoblanadi. Linux uchun juda 
ko'p o'yin dasturlari ham chiqarilgan, chunki bu "operatsion tizimlar" 
dunyoda ham mashhur, masalan, bu erda siz har kimning sevimli Steam-
ni topishingiz mumkin. Ammo oxir-oqibat, o'yin dasturlarining umumiy 
hajmida Windows Linux va MacOS-ga teng imkoniyatlar beradi. 
Tizimning o'zi har qanday kompyuterda o'yin dasturlarini uzluksiz va 


xatosiz ishlashi uchun etarlicha yaxshi xususiyatlarga ega, ammo, bu 
kamdan-kam hollarda bo'ladi. 
Agar siz Windows-ning tarqatilishini ko'rib chiqsangiz, tizimning uchta 
yangi versiyasi mavjudligiga qaramay, foydalanuvchilar Windows 7-ni 
o'yinlar uchun eng maqbul deb atashga juda ehtiyot bo'lishadi! Albatta, 
"etti" isbotlangan tizimdir va shuning uchun unga foydalanuvchilar 
tomonidan ko'proq imtiyoz beriladi. Ammo bu uzoq emas - bir yarim 
yildan so'ng butun dunyo Windows-ning sakkizinchi va o'ninchi 
versiyalari o'yin jihatidan ettinchi darajadan ancha yaxshi ekanligi 
haqida gapira boshlaydi. 
Agar dunyoda mavjud bo'lgan barcha operatsion tizimlarni hisobga 
olsak va ulardan eng oddiyini tanlasak, DOS tizimlari bu erda mutlaq 
chempion bo'ladi. Ammo hozirgi kunda OS-ning uchta giganti haqida 
gapiradigan bo'lsak, soddaligida yana Windows hammadan oldinda 
bo'ladi. Oddiylik boshqacha - rivojlanishning banalligi, qulayligi va 
boshqalar. Bizni foydalanuvchilar uchun qaysi tizimlar bilan ishlash 
qulayroq ekanligi ko'proq qiziqtiradi. Va ularning aksariyati Windows-
ning eng oddiy "operatsion tizim" ekanligiga ishonishadi va birinchi 
versiyalaridan boshlab. 
Darhaqiqat, Windows ishlatish uchun eng oson tizim, ammo uni ishlab 
chiqish juda qiyin. Mutaxassislar ta'kidlaganidek, MacOS qulaylik 
darajasi bo'yicha ikkinchi o'rinda turadi. Linux eng murakkab tizimlar, 
ammo agar siz unga bir marta ko'nikib qolsangiz, siz hech qachon 
orqaga qaytolmaysiz, masalan, Windows oilasiga. 
Albatta, bu erda DOS-ga ustunlik berish kerak! Ammo hozirda DOS-ni 
topish oson emas, shuning uchun zaif kompyuterlar uchun engil ish stoli 
muhiti (LXDE, OpenBox, MATE, Xfce) bilan ishlaydigan Linux 
tarqatmalari eng mos keladi. 
Microsoft oilasining zaif kompyuterlarida foydalanish uchun eng 
maqbul tarqatish vositasi Windows XP bo'ladi. Aslida, ushbu operatsion 
tizim etarlicha yaxshi, chunki u yaxshi ishlashi va jozibali interfeysiga 
ega. Bu juda sodda va juda mos, shunda ham zaif kompyuterda ham 
sevimli klassik o'yinlaringizni o'ynashingiz mumkin. 
Yana bir bor Windows - bu shubhasiz etakchi! Shunday bo'lsa-da, ushbu 


ishlab chiqaruvchining mahsulotlari bozorda birinchi bo'lib paydo bo'ldi 
va shuning uchun ular darhol sotiladi. Endi faqat dangasa Windows 
uchun dasturlar va dasturlarni ishlab chiqish bilan shug'ullanmaydi, ya'ni 
ushbu operatsion tizimlar uchun dastur doimo mavjud bo'ladi. Ammo 
esda tutish kerak: Windows operatsion tizimining past darajadagi 
himoyasi tufayli kompyuteringizga dastur o'rnatishda juda ehtiyot 
bo'lishingiz kerak. Albatta, litsenziyalangan dasturiy ta'minotdan 
foydalanish kerak, agar yo'q bo'lsa, unda siz bilishingiz kerak: siz 
o'zingizning shaxsiy kompyuteringizga kiruvchi dasturlarni o'rnatgan 
holda, past darajadagi himoya darajasida xavf tug'dirasiz. 
Oxir-oqibat qaysi tizimni tanlash kerak 
Yaqinda tizim ishlab chiquvchilari OS versiyalarini takomillashtirish 
bo'yicha juda yaxshi ish qildilar. Albatta, MacOS bozorning minimal 
ulushini va mashhurligini egallaydi, chunki bu nisbatan yangi mahsulot. 
Xususiyatlari jihatidan u Windows va Linux-dan kam emas. Agar 
kelajakda ushbu mahsulotga talab katta bo'lsa, unda tez orada MacOS 
sotuvlar bo'yicha etakchiga aylanishi mumkin. 
Linux ofis kompyuterlari va dasturlash va boshqarish uchun 
ishlatiladigan kompyuterlar uchun ajoyib tizimdir. Ular yuqori ishlashga 
ega, ulardan foydalanish imkon qadar xavfsiz va ishonchli, ammo ular 
juda tor profilli, chunki bu "operatsion tizimlar" keng qo'llanilmaydi. 
Windows raqobatchilari orasida deyarli har jihatdan aniq g'olib 
hisoblanadi va mahsulotning mashhurligi tushunarli. Zamonaviy 
kompyuterlar uchun aynan Windows eng maqbul OS bo'ladi, har kim o'z 
versiyasini mustaqil tanlaydi. Qaysi operatsion tizimni o'rnatishi 
foydalanuvchiga bog'liq - agar kompyuter ishlash uchun kerak bo'lsa, 
Linuxni, agar o'yinlar uchun bo'lsa - Windows-ni o'rnatish yaxshiroqdir. 
OS-dan ko'proq olishni istagan barcha parametrlarni aniqlash kerak - va 
bu holda siz to'g'ri va xabardor tanlovni amalga oshirishingiz mumkin! 
Roskomstat ma'lumotlariga ko'ra, Windows rus shaxsiy kompyuter 
foydalanuvchilari orasida 84% mashhurlikka ega. Linux MacOS-dan 3% 
- 9% ga nisbatan 6% ga oldinda. Agar foydalanuvchilar uchun 
jozibadorlik uchun yaxshi sabablar bo'lsa va tizim dizaynerlari doimiy 


ravishda ushbu sohada ishlasalar, bu o'zgaradi. 
Juda ruscha ROSA Linux emas 
Masalan, ROSA Linux ("atirgul" deb emas, balki ertalab o't ustida 
turgan "shudring" deb o'qing). Buni deyarli ruscha deb hisoblash qiyin, 
chunki bu aslida Mandriva va Red Hatning xorijiy assambleyalarini 
rivojlantirishning keyingi tarmoqlari. Uy versiyasi Rosa Fresh deb 
nomlangan; so'nggi qurilish 2016 yil avgust oyida chiqarilgan. 
O'sha Ubuntu bilan taqqoslaganda ushbu bepul yig'ilishning afzalligi - 
bu grafik interfeysni tanlash qobiliyati (KDE yoki Gnome), ko'plab 
qurilmalar uchun "qutidan tashqarida" drayverlarning mavjudligi, shu 
jumladan mulkiy (masalan, NVIDIA video kartalari) va oldindan 
o'rnatilgan dasturiy ta'minot - masalan, Skype, Java, Flash, Steam, 
o'zingizning omnivor media pleeringiz va boshqalar, shuningdek tiklash 
nuqtalarini yaratish uchun qulay vositalar. 
Astra Linux - bu xavfsizlik kuchlari va maxsus xizmatlar uchun ishlab 
chiqilgan yana bir rus Linux yig'ilishi (dastlab Debian asosida 
yaratilgan). U yuqori darajadagi xavfsizlik bilan ajralib turadi va davlat 
sirlarini o'z ichiga olgan ma'lumotlar bilan ishlash sertifikatiga ega. 
Vatanparvarlikni kuchaytirish uchun barcha nashrlar Rossiyaning 
qahramon shaharlari nomi bilan ataladi. 
Endi dolzarb "burgut" - kundalik ofis uchun versiya, uzr, ofis vazifalari 
va "Smolensk" "juda maxfiy" toifasidagi ma'lumotlar bilan ishlash 
uchun. ARM protsessorlari bilan ishlaydigan smartfonlar va planshetlar 
uchun operatsion tizimning "Novorossiysk" mobil versiyasi chiqarishga 
tayyorlanmoqda. 
Texnik nuqtai nazardan, Astra boshqa barcha Linux tizimlaridan 
o'zining patentlangan kirishni boshqarish tizimi bilan ajralib turadi, 
shuningdek, boshqa bir qator ma'lumotlarni himoya qilish 
funktsiyalariga ega - masalan, fayl o'chirilganda, u butunlay o'chiriladi 
va bo'sh joy tasodifiy maskalanuvchi ma'lumotlar ketma-ketliklari bilan 
to'ldiriladi ( boshqa operatsion tizimlar, sukut bo'yicha, faqat FAT-ga 
yozishni o'zgartiradi va o'chirilgan faylni diskni tarmoqlararo o'qish 
orqali o'qilishini oldini olish uchun maxsus yordam dasturlaridan 
foydalaniladi). 


Umumiy tizimdagi operatsion tizim Astra Linux Common Edition. 
Intelligence dasturi 
Zarya - bu Linux-ning yana bir maxsus maqsadi (Red Hat asosida), u 
faqat Rossiya armiyasida qo'llaniladi va bir nechta yig'ilishlar shaklida 
mavjud - ish stantsiyalari, ma'lumotlar markazlari, ixtisoslashtirilgan 
kompyuterlashtirilgan komplekslar va boshqalar. 
Federal sud ijrochilari xizmati uchun MSVS - "Qurolli Kuchlarning 
mobil tizimi" va GosLinux - OS ham mavjud (Red Hat-ga asoslangan). 
Ikkinchisining statistikasi mavjud: u 660 ta serverda va 16 mingta ish 
stantsiyasida o'rnatilgan, bitta kompyuter uchun nusxa narxi 1500 
rublgacha bo'lgan. U 2016 yil oxiriga qadar ko'proq shaxsiy 
kompyuterlarga o'rnatilgandan so'ng (keyin u FSSP kompyuterlarining 
yarmiga o'rnatiladi), o'rtacha narxi 800 rublgacha tushadi. Qanday 
bo'lmasin, bu Windows va MS Office uchun litsenziyalardan bir necha 
baravar arzon. 
Elbrus - xuddi shu nomdagi rus protsessorlari bo'lgan kompyuterlar 
uchun operatsion tizim. Ushbu protsessorlar x86 bilan mos bo'lishiga 
qaramay, o'ziga xos arxitekturasiga ega bo'lganligi sababli, biz 
protsessorning o'ziga xos xususiyatlarini inobatga olgan va ularning 
afzalliklaridan maksimal darajada foydalanadigan, yana Linux yadrosida 
- maxsus operatsion tizimni ishlab chiqishga qaror qildik. 
VK Monocub-PC - bu Elbrus / MCST operatsion tizimiga ega bo'lgan 
Elbrus-2C + mikroprotsessoriga asoslangan shaxsiy kompyuter. 
Dasturiy ta'minot noldan 
Yuqoridagi barcha operatsion tizimlar, afsuski, umuman ruscha 
ishlanmalar emas, chunki bular xorijiy Linux mavzusidagi turli xil 
o'zgarishlardir. Shu bilan birga, bizda "Phantom" deb nomlangan 
butunlay o'zimizning OS mavjud. 
"Phantom" ning asosiy xususiyatlaridan biri bu qat'iyatlilikdir, ya'ni 
dasturlar to'xtamasdan ishlaydi va hattoki kompyuter o'chirilganligini 
yoki qayta ishga tushirilganligini "bilmaydi" - ish aynan o'sha paytdan 
boshlab davom etmoqda. Bu boshqa tizimlardagi kutish rejimiga biroz 


o'xshaydi (bu erda xotira tarkibi diskka fayl sifatida yoziladi va keyin 
yuklanadi), lekin haydovchilar va dasturlarning ishini buzmasdan ishlash 
kafolatlanadi va hamma narsa avtomatik ravishda sodir bo'ladi. Agar siz 
to'satdan kompyuterni o'chirib qo'ysangiz ham, ma'lumotlar yo'qolmaydi 
va uni qayta yoqgandan so'ng, hamma narsa uni o'chirishdan bir necha 
soniya oldin bir xil bo'ladi. 
"Phantom" bilan bitta muammo bor: buning uchun siz dasturiy 
ta'minotni yozishingiz kerak (yoki Unix tizimlaridan port), so'ngra tovuq 
va tuxum muammosi paydo bo'ladi: OS hech bo'lmaganda kirib 
borguncha, hech kim unga dastur yozishni xohlamaydi, ammo hozircha 
dasturlar yo'q - penetratsiya yo'q. 
Disk operatsion tizimlari (DOS) 1980 va 1990-yillarning oxirlarida 
yuklash yuklagichlarini almashtirganda mashhur bo'lgan. Microsoft 
tomonidan MS-DOS-ni qo'llab-quvvatlashning tugashi dastlab PD-DOS 
deb nomlangan FreeDOS-ning paydo bo'lishiga asosiy sabab bo'ldi. 
FreeDOS-ni bitta vazifali operatsion tizim deb tasniflash mumkin, uning 
yadrosi DOS-C dasturi. DOS yadrosi bitta manzil maydonida ishlaydi, 
bu tizimning juda yuqori tezligini ta'minlaydi. Dastlabki kunlarda 
FreeDOS DOS-OS dasturlari bilan erkin ishlashga imkon beradigan 
to'liq DOS-OS mos keladigan tarzda ishlab chiqilgan edi. 
Tizim FAT32 fayl tizimini qo'llab-quvvatlaydi, ammo agar siz BIOS 
sozlamalarida biroz qazib olsangiz, siz 128 GB hajmgacha bo'lgan 
to'rttagacha LBA disklaridan foydalanishingiz mumkin. FreeDOS-ning 
asosiy kamchiliklari USB-qurilmalarni ulay olmaslikdir. Agar ular BIOS 
darajasida qo'llab-quvvatlanadigan bo'lsa, unda FreeDOS tizimida USB-
klaviatura va sichqoncha bilan bog'liq muammolar bo'lmaydi va flesh-
disklarda u oddiy disklar kabi ishlaydi. 
FreeDOS-ni har qanday virtual mashinada ishlatish mumkin, bu erda OS 
turi sifatida Other - DOS ni tanlashingiz kerak. Ammo uni 
kompyuteringizga ikkinchi operatsion tizim sifatida o'rnatishingiz 
mumkin. Hozirgi vaqtda tizim hali ham faol rivojlanmoqda va 2016 yil 
dekabr oyining oxirida 1.2 versiyasi chiqarildi. 


FreeBSD - Kaliforniya universiteti, Berkli shahrining UNIX (R) 
versiyasida ishlaydigan zamonaviy x86 operatsion tizimi. BSD 
qisqartmasining o'zi Berkeley Software Distribution degan ma'noni 
anglatadi. Tizim yuqori ishlashi, axborot xavfsizligi va boshqa 
operatsion tizimlar bilan muvofiqligi, shuningdek, tarmoq 
funktsiyalarining alohida to'plamiga ega. FreeBSD bepul tarqatiladi. 
Tizim Intel asosidagi yuqori darajadagi qurilmalardan Arm apparat 
platformalariga, PowerPC va tez orada MIPS-ga qadar qurilmalar va 
o'rnatilgan platformalar uchun rivojlangan tarmoq operatsion tizimining 
imkoniyatlarini taqdim etadi. Internet yoki Intranet serverini yaratish 
uchun ideal. 
FreeBSD loyihasini qo'llab-quvvatlash uchun FreeBSD Foundation 
notijorat tashkiloti tashkil etildi, unga barcha xayriya va pul yordami 
soliq to'lamaydi. 


EComStation - bu Amerikaning Serenity Systems International 
kompaniyasi va Gollandiyaning Mensys B.V. kompaniyasi tomonidan 
ishlab chiqilgan va sotilgan IBM OS / 2 Warp 4.5 ning yangilangan 
versiyasi. eComStation bepul operatsion tizim emas va juda qimmat 
(100 dollardan yuqori), ammo agar siz uni virtual mashinada sinab 
ko'rmoqchi bo'lsangiz, unda OS-ning demo versiyasi etarli. 
Tizimning grafik interfeysining markaziy qismi "Workplace Shell" 
bo'lib, u do'stona va har qanday foydalanuvchi uchun deyarli qulaydir. 
Video kartalar va tarmoq kartalaridan tortib audiogacha, shu jumladan 
o'rnatilgan kartalar va USB adapterlardan deyarli barchasi ishlaydi. 
EComStation rivojlangan foydalanuvchi interfeysiga, ob'ektga 
yo'naltirilgan ish stoliga ega. Foydalanuvchilar tashqi ko'rinishini 
sozlashi mumkin. 
ReactOS - bu operatsion tizimning Microsoft Windows XP-ga mos 
keladigan bepul operatsion tizimi. Ishlab chiquvchilar shunga o'xshash 
arxitekturadan foydalanib, NT va XP operatsion tizimlari uchun 
dasturlar va drayverlar bilan to'liq ikkilik muvofiqlikka erishishga va 
to'liq va teng dasturiy interfeysni taqdim etishga intilishadi. 
Albatta, ReactOS hali ham Windows 7/10 dan uzoqdir. Ammo bu 
Windows-ga o'xshash operatsion tizimning mukammal ishlaydigan 
modeli, bu ishlab chiquvchilarga ReactOS manba kodidan juda ko'p 
ma'lumot beradi va ReactOS-ni ishlab chiqishda ishtirok etadi. 
Tizim hali ham ishlab chiqilmoqda, bu esa ixlosmandlarga va ishlab 
chiquvchilarga uni takomillashtirishga qo'shilishlariga imkon beradi. 
ReactOS yaratuvchilari asosiy argumentni o'zlarining OS foydasiga - 
Microsoft monopoliyasiga qarshilik deb atashadi.


2010 yilda Oracle Sun Microsystems-ni va shu bilan birga eng 
innovatsion korporativ operatsion tizim SunOSni sotib oldi. To'g'ri, 
keyin OS qayta nomlandi va endi u hamma uchun Oracle Solaris nomi 
bilan tanildi. Ushbu tizim bilan juda kulgili bir voqea bo'lgan. SunOS 
yopiq manbali operatsion tizim bo'lsa-da, aksariyati OpenSolaris Project 
tomonidan ochilgan va nashr etilgan. Tizimda rivojlanish 2005 yilgacha 
amalga oshirilgan, ammo keyinchalik ishlab chiquvchilar, ba'zi 
sabablarga ko'ra, ishni qisqartirishga qaror qilishdi (ular Sun 
Microsystems-ning o'zaro kelishmovchiliklari haqida gapirishadi) va 
faqat Oracle-ning barcha aktivlarini sotib olgandan so'ng, rivojlanish 
davom etdi. 
Tizimlar Oracle ijrochi vitse-prezidenti Jon Faulerning so'zlariga ko'ra, 
"Oracle Solaris 11 - bu Oracle dasturlarini boshqarish, muhim bulutli 
infratuzilmalarni joylashtirish va foydalanuvchi sarmoyasini himoya 
qilish uchun eng yaxshi UNIX operatsion tizimi." Yangilangan Oracle 
Solaris 11 moliya, telekommunikatsiya, sog'liqni saqlash, chakana 
savdo, davlat sektori, ommaviy axborot vositalari va ko'ngil ochish kabi 
turli sohalarda muhim ahamiyatga ega tizimlarda keng qo'llaniladi. 
Tizim OpenStack funktsiyalarini korporativ muhitda amalga oshirish 
uchun OpenStack tarkibiy qismlarini o'z ichiga oladi va Oracle 
ma'lumotlar bazasi uchun noyob modernizatsiya va optimallashtirish 
qobiliyatiga ega. 


1994 yildan 2001 yilgacha bo'lgan va AmigaOS kloni sifatida qabul 
qilingan AtheOS operatsion tizimi norvegiyalik dasturchi Kurt Skauen 
tomonidan ishlab chiqilgan. Ammo keyinchalik Skaunen rivojlanishdan 
voz kechdi va manba kodini ommaga e'lon qildi. 
Syllable Desktop shunday paydo bo'ldi - uy va ofis kompyuterlarida, 
shuningdek IA-32 arxitekturasi serverlarida foydalanish uchun 
mo'ljallangan bepul operatsion tizim. Tizim UNIX-ga asoslangan 
bo'lmasa-da, deyarli POSIX-ga mos keladi. 
Syllable Desktop operatsion tizimida hatto ABrowse deb nomlangan 
brauzer mavjud. To'g'ri, bu zamonaviy foydalanuvchi odatlanib qolgan 
brauzer emas. Faylni ochish uchun tugma ham yo'q - fayl nomini doimo 
manzil satriga kiritish kerak bo'ladi, yorliqlarni juda zaif qo'llab-



Download 1,33 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish