Zbekiston respublikasi axborot texnologiyalari

I  I0et

Bu yerda I₀ - tushuvchi yorug’lik intensevligi , I – muhitdan o’tgan yorug’lik intensivligi, l – yorug’likning muhitda bosib o’tgan yo’li, yutilish koeffitsientlari ayni muhit uchun o’zgarmas kattalikdir. Birlamchi parallel nurlarning dastasi bo’shliqdan o’tadimi yoki moddadanmi, baribir tarqaladi.
Turli chastotali yorug’lik to’lqinlari muhitda bir - biriga big’liq bo’lmagan holda mustaqil tarqaladi, ya’ni o’z printsipiga amal qiladi.
Kuchli lazerlar yaratilgandan so’ng turli muhitlarda optik effektlar harakterini yo’rug’lik intensivligiga bog’liqligi o’rganildi. Bu tadqiqotlar fizikaning yangi sohasi – nochiziqli optikani paydo bo’lishiga olib keldi.

WDM texnologiyasining afzalligi:

- kanallarning o'tkazuvchanlik qobiliyatini yuqoriligi;
- ma'lumotlarni uzatish tezligining yuqoriligi;
- bitta optik tola orqali trafiklarni ikki tomonlama uzatish 
imkonining mavjudligi;
- tor oraliqli yarim o'tkazgichli lezerlardan foydalanish imkoniga 
egaligi (nurlanish spektrining kengligi 0,1 nm);
- keng polosali kuchaytirgichlardan va yaqin kanallarni ajratishda optik filtrlardan foydalanish imkoniyati;
- qo'llaniladigan multipleksor

WDM texnologiyasi kamchiliklari:

- yaqin chastotalarni qo'llaganda DWDM tizimlarining eng qimmatbaho elementlaridan biri bo'lgan, nurlantiradigan to'lqin uzunliklarining yuqori mo'tadilligini ta'minlovchi va tor nurlanish spektriga ega bo'lgan yarim o'tkazgichli lazerlarning talab qilishi;
- multipleksor/demultipleksorlarda signal quvvatlarining zaiflashishi;
- ko'p hollarda WDM qurilmalarining va vaqtli multipleksorlash qurilmalarining ishchi to'lqin uzunliklarini mos kelmasligi;
- kommutasiya tugunlari sifatining pastligi;
- turli texnologiyalarning axborotlarini multipleksorlash kerakligi tufayli boshqarishda muammolarining yuzaga kelishi;
- nurlanish quvvatining oshishi nochiziqli effektlarni yuzaga keltiradi va kanallarning o'zaro ta'sirlashuviga olib keladi.
WDM tizimlari ma'lumotlarni uzatuvchi analog tizimlar kabi tolali optik uzatish tizimlarda to'lqin bo'yicha mulьtipleksorlash (FDM) vazifasini o'taydi. Shu sababli WDM tizimlari, chastota bo'yicha optik mulьtipleksorlovchi (OFDM) tizimlar nomini oldi. Lekin bunday texnologiyalar bir-biridan keskin farq kiladi. FDM da bir yon chastota oralig'iga ega bo'lgan amplitudaviy modulyasiyalash mexanizmi qo'llaniladi. OFDM modulyasiya mexanizmida esa, eltuvchi chastotalar alohida manbalar (lazerlar) da ishlab chiqiladi va signallar bitta guruhli signalga multipleksorlar yordamida birlashtiriladi. Uning har bir tashkil topuvchisi (eltuvchisi) turli sinxron texnologiyalar qonuni bo'yicha shakllangan raqamli signallarning oqimlarini, masalan bitta eltuvchi ATM trafikni, boshqasi SDH ni, uchinchisi esa PDH ni uzatishi mumkin. Buning uchun eltuvchi, uzatuvchi trafikka mos keluvchi raqamli signal bilan modulyasiyalanadi.

WDM tizimining tuzilish sxemasi
Tizimning uzatuvchi qismi turli to'lqin uzunligiga ega bo'lgan signallar WDM MUX multipleksorlari yordamida mulьtipleksorlanadi va optik tolaga uzatiladi. 
WDM texnologiyasi turli to'lqin uzunlikli signallarni optik kabelning bitta optik tolasi orqali uzatish imkonini beradi, bu bilan o'tkazish qobiliyati talablariga bo'lgan ehtiyoj qondiriladi. Qabul qiluvchi qismda tola chiqishidan oqim qabul qilinadi va demultipleksorlanadi, ya'ni to'lqin tashuvchiga ega bo'lgan oqimlarga ajratiladi. WDM ning prinsipial sxemasi juda oddiy. Bunday texnologiyada bir tola orqali SDH ning bir nechta optik kanalini uzatish uchun, signallarning optik to'lqin uzunligi o'zgartiriladi, mulьtipleksor yordamida ular birlashtiriladi va optik liniyaga beriladi. Qabul qiluvchi punktda teskari jarayon amalga oshadi