Ўзбекистон республикаси автомобиль йўллари давлат қЎмитаси

Мавзу: 
Оптик нивелирда нисбий баландликни ўлчаш ва пикетаж бўйича нивелирлаш ишларини бажариш
 
Лаборатория машғулотининг мазмуни ва мақсади:
Нивелирда нисбий баландликларни ўлчаш усулларини ўзлаштириш ва пикетаж бўйича нивелирлаш кўникмасини 
ҳосил этиш. 
Машғулотда фойдаланиладиган асбоблар ва жиҳозлар: 
Нивелир - штативи билан, геодезик рейка, нивелирлаш журнали. 
Умумий маълумотлар 
Нивелирда нисбий баландлик геодезик рейка ѐрдамида аниқланади (расм). Икки нуқта оралиғидаги нисбий баландлик нуқталарга 
қўйилган рейкадан кетинги (а) саноғ ва олдинги (b) қора ва қизил саноқлари олиниб ўртачаси асосий қиймат деб қабул қилинади. 
h
қора
=
а
–b; h
қизил
=
а
–b; h
ўртача
= h
қора
+h
қизил
/2 
Мураккаб нивелирлашда жойида нивелирлаш йўла (трасса) пикетлаб чиқилади ва нивелирлаш пикетаж бўйлаб нивелирланади 
(расм). Нивелирлаш, ―ўртадан туриб‖ усулида бажарилиб. Пикет ва ―х‖ нуқталар боғловчи ҳисобланиб рейкадан икки марта қора ва қизил 
саноқлари олинади ва текширилади (фарқ 4 мм дан ошмаслиги шарт). Нивелирлаш йўлидаги релъефнинг синиқ жойларида ―+‖ 
нуқталаридан (пикетдан шу нуқтагача масофа ўлчанади. Битта қора саноқ (с) олинади. Барча ўлчашлар нивелирлаш журналига 
тўлдирилади ва журнал қуйидаги тартибди қайта ишланади: 1-ифодадан нисбий баландлик топилади; 2-асбабнинг сатҳ баландлиги 
ҳисобланади: H
асбоп
=H
ПК
+а; 3-Пикет баландлиги ва ―+‖ нуқта баландлиги аниқланади. 
H
n
=H
n-1
± h
ўртача
ва H
с
=H
асбоп 
– с; 
4-Нивелирлаш журнали бетма бет текширилади (текшириш тартиби журнилнинг қуйида келтирилган). 
Лаборатория ишларини бажариш кетма кетлиги ва тартиби: 
1.
Жойида 3 та пикет ўлчаниб, мустаҳкамланади. Плюс нуқта белгиланади; 
2.
Пикетлар орасидаги нисбий баландликлар ўлчанади. Журналга қайд қилинади; 
3.
Нивелирлаш журнали қайта ишланади ва текширилади.