Ўзбекистон Республикаси алоқа ва ахборотлаштириш агентлиги

3-Мавзу. Ишлаб чиқариш муҳитида заҳарли моддалар миқдорини аниқлаш.

Режа

1. 
   Ишлаб чиқариш чанги.
   
2. 
   Ҳаво муҳитидаги зарарли моддаларнинг чегара миқдорлари.
   
3. 
   Ишлаб чиқариш муҳитидаги заҳарли моддалар миқдорини
   

аниқлаш.

4. 
   Заҳарли моддалар таъсиридан ҳимояланиш.
   

Таянч ибора: Зарарли моддалар, чегара концентрацияси, чанг, хавфли чанг, чанг заррачалари, технологик тадбирлар, тезкор синаш усули, куйиш кимёвий, термик куйиш, асбоблар, касбий заҳарланиш, меъёрлар (СН 4088-96).

1. Ишлаб чиқариш чанги.

Диярли барча ишлаб чиқариш жарёнларида чанг ҳосил бўлиши ва ажралиши мумкин. Ҳар хил технологик жараёнларни бажаришда юзага келадиган ва ҳавода мутлоқ ҳолатда бўладиган қаттиқ моддаларга ишлаб чиқариш чанги деб аталади.
Чанг зарачаларининг катта кичиклиги қараб 4-хил бўлади.
1. Катта чанглар (10 мк дан катта).
2. Микроскопик (0,25-1 мк).
3. Ультромикраскопик (0,25 дан кичик).
4. Органик ва ноорганик чанглар.
Кимёвий моддаларнинг хавфлилик даражасига
қараб синфларга ажратиш жадвали.
1-жадвал

Кўрсатгичларнинг номлари	Хавф-хатар синфи учун меъёр
	I	II	III	IV
Зарарли моддаларнинг рухсат этилган чегаравий миқдори, мг/м^3	0,1 дан кам	0,1-1	1,1-10	10 дан кўп
Ошқозонга тушган энг зарарли модда доза миқдори, мг/кг	15 дан кам	15-150	151-5000	5000 дан кўп
Терига таъсир қиладиган энг зарарли доза миқдори, мг/кг	100 дан кам	100-500	501-2500	2500 дан кўп
Ҳаводаги энг зарарли ўртача концентрация миқдори, мг/м^3	500 дан кам	500-5000	5001- 50 000	50 000 дан кўп

Катталиги 4-5 мк. бўлган чанглар ҳавфли ҳисобланади. Йирик чанг заррачалари нафас олганда бурун бўшлигида ушланиб қолади. Майда заррачалар эса ўпкага ўткач, чангли «Пневмокониоз касалликларини вужудга келтиради.