Ўзбекистон республикаси алоқА, ахборотлаштириш ва

3. Moliyaviy boshqarishning avtomatlashtirilgan tizimi 
 
Iqtisodiyotda bozor munosabatlariga o‘tish jamiyat ijtimoiy-iqtisodiy hayotining barcha 
sohalariga axborotlashtirish sohasida erishilgan eng so‘ngi yutuqlarni tadbiq  etish sur’atlarini 
nihoyatda tezlashtirib yubordi. «Axborotlashtirish» atamasi mahalliy ko‘p terminalli axborot-
hisoblash tizimlari va omaviy xizmat ko‘rsatish tarmoqlarini yaratish tufayli ilk bor paydo bo‘lgan.  
Axborotlashtirish kishilik jamiyatining barcha sohalariga kirib bormoqda Yaqin yillarda 
iqtisodchining ish joyini kompyutersiz tasavvur qilish  qiyin va bu universal  texnikaning 
imkoniyatlari mutaxassislar tomonidan to‘liq darajada foydaanilishi kerak. Kompyuterda ishlashni 
bilish iqtisodchilarni ishga qabul qilishdagi talablardan biri ekani tasodifiy hol emas.  
Boshqaruv shakllari va usullarini takomillashtirish fan-texnika taraqqiyoti yutuqlari, 
elektron hisoblash mashinalari va boshqa texnik vositalar yordamida axborotni jamlash, qayta 
ishlash, uzatish qonunlari va usullarini o‘rganish bilan shug‘ullanuvchi axborotlashtirishni yanada 
rivojlantirish asosida o‘tadi. Axborotlashtirishning usul va vositalari yangi yoki zamonaviy deb 
ataluvchi avtomatlashtirilgan axborot texnologiyalari ko‘rinishida ham amalga oshirilmoqda. 
Shunday davr keldiki,  unda jamiyat, ishlab chiqarishni salohiyati va  ilmiy darajasi EHMlarning 
miqdoriy quvvati va axborotlarni ular yordamida qayta ishlashni takomillashtirish darajasi bilan 
belgilanadi.  
Insonning axborot ishlab chiqishi bo‘yicha imkoniyatlarini kuchaytiruvchi zamonaviy 
texnologiyalar bilan qurollantirish  -  axborotlashtirish sanoatini jadal  rivojlantirishni talab etuvchi 
eng muhim texnik-iqtisodiy vazifadir.  
Bunda yangi, xali ilmiy adabiyotlardan mustahkam joylashib ulgurmagan tushunchalar  - 
“Axborotlashgan iqtisodiyot” “Axborotlashgan resurslar”,  “Axborotlar biznesi”, “Axborotlar 
tizimini boshqarish” va hokazo yuzaga keldi.  
Axborot tushunchasi lotincha «informatio» so‘zidan olingan bo‘lib, biron-bir dalil, voqea, 
hodisani bayon qilish, tushuntirishni bildiradi.  
Korxonalar moliyasini avtomatlashtirilgan tizimda boshqarish jarayonining asosi 
korxonalarda moliyaviy boshqaruvning axborotlar tizimini mavjudligi hisoblanadi.  
Korxonalar moliyaviy boshqaruv tizimining axborotlar manbalarini 2 turga, ya’ni 
ichki 
axborotlar manbalari
 va 
tashqi axborotlar manbalariga
 ajratamiz.  
Axborotlar resurslarining manbalari mavjud ekan biz bevosita korxonalar moliyasini 
avtomatlashtirilgan tizimda boshqarish asosiga ega hisoblanamiz.  
Iqtisodiy axborot
 - axborotning eng muhim turlaridan biri hisoblanadi. Iqtisodiy axborotlar 
ishlab chiqarish jarayonlari, moddiy resurslar, bozorlar, bank va moliya muassasalari faoliyati bilan 
to‘g‘ridan-to‘g‘ri bog‘liqdir.  
Chunonchi, iqtisodiy axborotlarning tarkibiy qismlaridan biri sifatida 
moliyaviy axborotlarni
 
ham ko‘rib utamiz.  
Avomatlashtirilgan moliyaviy axborotlar tizimlarining majmuasi jamiyat infratuzilmasi 
xususan, moliyaviy infratuzilmaning eng muhim tarkibiy qismi bo‘ladi.  
Mamlakatimiz tovarlar va moliya bozorining shiddat bilan rivojlanishi jamiyat hayotining 
barcha jabhalarida axborotlashtirish jarayonlarining jadallik bilan o‘sishi uchun kuchli turtki 
bo‘ladi. Axborotlarning va ishlab chiqarish-xo‘jalik, boshqaruv faoliyati va foydalanuvchilarning 
turli-tuman kategoriyalariga axborotli xizmat ko‘rsatishning rolini baholashga yondoshish 
o‘zgarmoqda. Davlatning qonunchilik va tartibga soluvchi faoliyati natijasida mikro va 
makroiqtisodiy obyektlar darajasida ishlab chiqilayotgan hisob-statistika ma’lumotlarining 
ishonchliligi, o‘z vaqtidaligi va qonuniyligiga talab o‘smoqda. Ishlab chiqarish va biznesning 

---

 
 
 
27
 
 
axborotlar bilan hamkorlik qilishi, soliqlarning yig‘ilishining  to‘liqligi va o‘z vaqtidaligining 
zaruriy sharti bo‘lib qoldi, bu holat bugungi kunda eng turli, shu jumladan moliyaviy-iqtisodiy 
axborotlarning asosiy iste’molchisi - davlatning mavjud bo‘lishi va gullab-yashnashini borgan sari 
ko‘proq darajada belgilaydi.  
Axborot texnologiyalari asosida moliyaviy faoliyat darajasida quyidagi vazifalarni hal etishi 
mumkin: 
–
 
korxonaning moliyaviy faoliyati tug‘risidagi ma’lumotlarni qayta ishlash; 
–
 
korxonaning moliyaviy faoliyati holati to‘g‘risida davriy nazorat hisobotlarini tuzish 
Dasturiy ta’minot yordamida ma’lumolar bazasidagi narsalar tashkilotda moliyaviy qaror 
qabul qilishda ishtirok etuvchi mutaxassislarga tegishli davriy va maxsus hisobotlarda o‘zgaradi. 
Ko‘rsatilgan moliyaviy axborotni olish uchun foydalaniladigan ma’lumotlar bazasi ikki elementdan 
tashkil topishi lozim: