Ўзбекистон республикаси алоқА, ахборотлаштириш ва

Budjetdan  tashqari  fondlar  – 
umumdavlat  moliyasining  muhim  bo‘g‘ini  bo‘lib,  ularning 
faoliyati  qat’iy  belgilangan,  manbalarni  tashkil  etish  yo‘llari  ko‘rsatilgan,  pul  fondlari  bilan 
foydalanish  yo‘llarining  tartibi  aniqlab  berilgan  davlat  hukumatini  yuqori  organlarining  tegishli 
hujjatlari asosida o‘z faoliyatini amalga oshiradilar.  
Budjetdan tashqari fondlarni:  

 
Konsolidatsiyalashgan budjetga qo‘shiladigan fondlar; 

 
Konsolidatsiyalashgan budjetga qo‘shilmaydigan fondlarga ajratish mumkin.  
Funksional  jihatiga  va  boshqaruv  darajasiga  ko‘ra  budjetdan  tashqari  fondlar  turli  xil 
bo‘ladilar.  Ularni  funksional  jihatiga  ko‘ra  iqtisodiy  yoki  ijtimoiy  fondlarga  bo‘lish  mumkin. 
Boshqaruv darajasiga qarab esa, umumdavlat va mahalliy fondlarga bo‘lish mumkin.  
Hozirgi kunda respublikamizda bir nechta budjetdan tashqari fondlar faoliyat ko‘rsatmoqda:  
 
Pensiya fondi;  
 
Bandlik fondi;  
 
Yagona yo‘l fondi;  
 
Davlat Mulki Qo‘mitasining maxcyc hisob raqami;  
 
Maktab ta’limi tizimini rivojlantirish fondi; 
 
Davlatning boshqa maqsadli pul fondlari.  
O‘zgarishga  boy  iqtisodiy  sharoit  ko‘pincha  boshqaruv  qarorlarini  tez  qabul  qilish 
zarurligini  belgilab  qo‘yadi,  shu  qatorda  moliyaviy  resurslarni  qayta  taqsimlanishida  ham.  Budjet 
mablag‘laridan  foydalanishni  hukumat  organlari  qonun  asosida  qat’iy  tasdiqlab  bersa,  budjetdan 
tashqari  fondlar  esa,  ijroiya  organlari  orqali  belgilanadi.  Qonun  asosida  tasdiqlangan  budjet 
parlament  tomonidan  nazorat  qilinadi,  budjetdan  tashqari  fondlar  esa,  qonun  chiqaruvchi  organlar 
tomonidan  nazorat  qilinmaydi.  Bu  ham  budjetdan  tashqari  fondlarni  iqtisodiy  sharoitga  operativ 
moslashishini tezlatadi.  

---

 
 
 
114
 
 
Budjetdan  tashqari  fondlarni  tashkil  etilishining  zarurligini  va  maqsadga  muvofiqligini 
ta’minlovchi  yana  bir  muhim  omil  –  bu  budjet  taqchiligidir.  Xarajatlarning  daromadlardan  o‘sib 
ketishi moliyaviy resurslarni faqat qidirib topishni emas, balki korxonalar, tashkilotlar va aholidan 
tushgan  mablag‘larni  qayta  guruhlanishini  ham  talab  etadi.  Va  nihoyat  xo‘jalikni  va 
xususiylashtirishni  ko‘p  qirrali  shakllari,  budjet  shakllari  bilan  bir  qatorda  jamiyatda  pul 
mablag‘larni qayta taqsimlashni yangi usullarini qo‘llash zaruriyatini qat’iy talab etadi.  
Shunday  qilib,
  budjetdan  tashqari  fondlar  – 
bu  jamiyatning  ayrim  maqsadli  xarajatlarini 
moliyalashtirish  va  kompleks  ravishda  operativ  mustaqillik  asosida  mablag‘larni  sarflash  uchun, 
davlat orqali jalb qilinadigan moliyaviy resurslarni qayta taqsimlash va foydalanish usulidir.