Ўзбекистон республикаси алоқА, ахборотлаштириш ва телекоммуникация технологиялари давлат қЎмитаси тошкент ахбороттехнологиялари университети

Фойдаланишдаги ўлчашлар – икки мақсадда олиб борилади. 
Биринчидан, оптик толали алоқа линиясини бошқариш ва назорат қилиш 
мақсадида. Иккинчидан, чизиқли трактни носозлигини, узулган жойни ва 
линия характерлани аниқлаш мақсадида.
Ўлчанаётган параметрига кўра ўлчаш. 
Оптик тола ѐки оптик кабелни оптик характеристикасини ўлчаш, 
уларнинг сонли апертураси, нур синдириш кўрсаткичи, мода майдон диаметри 
ва тўлқин узунлиги узулишлари (бир модали оптик тола учун), сўниш 
коэффиценти ва дисперция (штказиш оралиғи) ларига боғлиқ. 
Чизиқли линия трактини оптик характеристикаларини ўлчашлар 
биринчи навбатда толани бир моддадан ташкил топмаганлиги, олиб 
келишдаги шикастлар ва узилиш жойигача бўлган масофаларга бўлинади. 
Оптик 
тола 
ѐки 
оптик 
кабелни 
механик 
ва 
конструктив 
характеристикаларини ўлчаш уларнинг турли хил факторлар, яъни ишлаб 
чиқриш, ѐтқизиш, монтаж қилиш ва фойдаланиш жараѐнида вужудга келувчи 
чўзилиш, букилиш, сиқилиш, турли зарбалар, иш жараѐни харорати ва 
герметиклиги каби унсурларги боғлиқ. 
Кўрсатилган параметрларни ўлчаш. 
(тўғридан тўғри, бевосита ва бир вақтда ўлчашлар) 
Тўғридан тўғри ўлчашда – ўлчанаѐтган параметр катталигини ўртача 
қиймати олинади. (3.1-расм)
Бевосита ўлчаш – бу усулда олиган натижалар маълум бир катталиклар 
билан боғлиқ бўлади ва натижалар аниқлиги юқори бўлади.
Бир вақтда ўлчаш – бу усулда бир неча параметрлар бир вақтда 
ўлчанади ва улар орасидаги боғлиқликлар ўрганилади. 

---

3.1-расм. Оптик йўқотишларни тўғридан тўғри ўлчаш усули. 
 
3.2. Оптик толали алоқа линиясини ўлчаш турлари ва воситалари. 
 
Оптик толали алоқа линиясини қуришда ва тухник фойдаланишда 
комлекс ўлчашлар амалга оширилади. Бу ўлчашлар линия трактини 
фнкцияларини, носзликни огоҳлантириш ва алоқа сифатларини юқорилигини 
таъминлаш мақсадида амалга оширилади. Оптик кабел ва отик толали алоқа 
линияси апертураси характеристикалари ва параметрларини ўлчаш унга илова 
қилинган паспортига асосан солиштирилади, бу папорт ўз навбатида ГОСТ ва 
ТУ стандартларига мос келиши зарур.
Оптик алоқа линиясини қуришда сифат назорат ўлчашлари амалга 
оширилади. Бунда оптик толадаги сўнишлар, уланишдаги хатоликлар, 
чиқишдаги оптоэлектрон нурланиш қуввати, узатилаѐтган ва қабул 
қилинаѐтган хатоликлар коэффицентлари ўлчанади ва белгиланади. 

---

Оптик тола алоқа линиясини эксплутация қилиш жараѐнида қуидаги уч 
хил шикастланиш ѐки бузилишда огоҳлантирилади ва уларга аниқлик 
киритиш мақсадида ўлчанади: