Ўзбекистон республикаси алоқА, ахборотлаштириш ва телекоммуникация технологиялари давлат қЎмитаси тошкент ахборот технологиялари университети

I. 
Узоқ муддатли активлар: 

---

27 
асосий воситалар (01), номоддий активлар (04), капитал қўйилмалар 
(08), молиявий қўйилмалар (06), ўрнатиладиган асбоб-ускуналар (07).
II. 
Айланма активлар:
ишлаб чиқариш заҳиралари (10, 11, 15, 16) тугалланмаган ишлаб 
чиқариш, тайёр маҳсулот, пул маблағлари) дебиторлар. 
 
Баланснинг пассив қисми ҳам 2 бўлимдан иборат: 
I
. Бўлим. Уз маблағларининг манбалари: устав капитали, заҳира 
капитали, тақсимланмаган фойда, келгуси давр даромадлари ва х.к. 
II. 
Бўлим. Мажбуриятлар: банкдан олинган кредитлар, банкдан 
ташқари корхоналардан олинган қарзлар, олинган бунаклар ва кредиторлик 
мажбуриятлари. 
Балансдаги моддалар бўйича кўрсаткичлар ҳисобот йили бошига ва 
ҳисобот даври охирига кўрсатилади. Бундай тартиб урнатилишига сабаб, 
иккала муддатдаги маъулумотларни ўрганиш, солиштириш орқали хўжалик 
маблағлари ва хўжалик маблағларини ташкил топиш манбаларини ўзгариб 
бориш ҳақида хулосага келиш, маълум бир зарур фикрларга келиш мумкин. 
Хамда уларнинг натижасида оқилона қарорлар қабул қилиш имконияти 
яратилади. 
Корхоналар баланси ҳисобот бир шакли сифатида ўрнатилган тартиб 
Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлиги ва Давлат Солиқ 
инспекциясининг корхоналар чораклик ва йиллик бухгалтерия ҳисоботи 
шаклларини тузиш бўйича кўрсатмасига асосан андозадаги бланкаларга 
тузилади. Ундаги кўрсаткичлар умумий бир ўлчов бирлигида, яъни пул 
кўрсаткичида акс эттирилади.
Бу андозадаги баланс бланкасидаги сатрлар бир нечта бўлиб, 
моддалари ҳам турличадир. Аммо ундаги моддаларнинг нечтасида 
кўрсаткичлар акс эттирилиши, корхонанинг халқ хўжалигининг қайси 
тармоғига 
қарашлилигига, 
корхона 
қайси 
мулкчилик 
шаклига 
асосланганлигига, унинг фаолият микёси қай даражадалиги каби омилларга 
боғлиқ бўлади. 
Баланснинг аҳамияти шундаки, ундаги маълумотлар асосида корхона 
фаолияти ўрганилади, тахлил этилади, ички имкониятлар топилади ва 
умуман корхона бошқаруви учун хизмат қилади. Бундан ташқари 
иқтисодиётдаги туб ўзгаришлар натижасида вужудга келган турли 
мулкчилик 
шароитидаги 
ташқи 
фойдаланувчилар 
(акциядорлар, 
инвесторлар) учун ҳам корхона ҳақида маълумотга эга бўлишида катта 
аҳамият касб этади.
Баланс иккала қисми жами суммалари тенг бўлиши шарт Бу тенглик 
активда хўжалик маблағлари пассивда эса шу маблағларнинг манбалари акс 

---

28 
эттирилиши билан изоҳланади Баланс сўзи тенглик тарозунинг икки палласи 
деган маъноларни билдиради.