Ўзбекистон республикаси алоқА, ахборотлаштириш ва телекоммуникациялар давлат қумитаси тошкент ахборот технологиялари университети

6-БОБ. “ Фуқаро муҳофазаси бўйича аҳолини ўқитиш” 
Ишчи-хизматчилар ва фуқаро муҳофазаси тузилмаларини ўқитишдан 
мақсад, вазифалари ва усуллари, фуқаро муҳофазаси тузилмалари 
 билан машқ қилиш. 
Техноген, 
табиий ҳамда экологик хусусиятли фавқулодда 
вазиятлардан аҳоли ва ҳудудларни муҳофаза қилиш, жабрланганларга 
ёрдам кўрсатиш, талофатларни камайтиришда ижобий кўрсатгичларга 
эришиш-аҳолининг барча табақаларини фавқулодда вазиятларга 
қанчалик тайёргарлигига, уларнинг бу соҳадаги билим савияларига 
чамбарчас боғлик. Шу мақсадда аҳолини барча табақаларини
фавқулодда вазиятлардан муҳофазаланиш соҳасига мунтазам ўргатилиб 
борилади. Уларнинг фавқулодда вазиятларга тайёрлигини текшириш 
мақсадида команда-штаб, тактик-махсус ва комплекс ўқув машқлари 
мунтазам ўтказилади. 
Уч кеча-кундузгача давом этадиган команда-штаб ўқув машқлари 
Қорақалпоғистон Республикаси, вилоятлар ва Тошкент шаҳар давлат 
ҳокимияти ва бошқарув органларида 5 йилда бир марта, шаҳарлар ва 
туманларда 3 йилда бир марта ўтказилади. 
Тактик-махсус 
ўқув машқлари корхоналар, муассасалар ва 
ташкилотларда 3 йилда бир марта ўтказилиб, олти соатгача давом этади.

---

169 
Икки кеча-кундузгача давом этадиган комплекс ўқув машқлари 
ходимлари сони 300 дан ортиқ бўлган корхоналар, муассасалар ва 
ташкилотларда ҳамда 600 дан ортиқ ўринга эга бўлган даволаш-профилактика 
муассасаларида 3 йилда бир марта ўтказилади. 
Бошқа ташкилотларда 6 соатгача давом этадиган маш ғулотлар 3 
йилда бир марта ўтказилади. Умумий ўрта таълим мактаблари ҳамда 
бошланғич ўрта ва олий касб-ҳунар таълими муассасалари ўқувчилари билан 
машғулотлар ҳар йили ўтказилади. 
 Иқтисодиёт тармоқларидаги команда-штаб ўқув машқлари. 
Команда-штаб ўқув машқлари шаҳар, туман ФВДТ хизматлари, 
бошқарув органлари раҳбарлари ҳамда эвакуация комиссиялари, авария-
қутқарув бўлинмалари ва тузилмалар бошлиқлари таркибини биргаликда 
ўқитиш ва тайёрлигини текширишнинг асосий шаклларидан биридир. 
Команда-штаб ўқув машқларининг моҳияти шундан иборатки, 
барча машқ қатнашчилари аҳоли ва ҳудудлар муҳофазасини ташкил 
этиш, тармоқ барқарорлигини таъминлаш бўйича тармоқда авария, 
ҳалокат, табиий офат ёки замонавий қуроллар туфайли содир бўлиши 
мумкин бўлган фавқулодда вазиятларда (унинг миқёсини ва технологик 
хусусиятларини ҳисобга олган ҳолда) аниқ шароитдан келиб чиқиб 
тасарруфларидаги мавжуд куч ва воситаларни бошқариш бўйича ўз 
функционал мажбуриятларини бажарадилар. 
Ўқув машқлари раҳбарият таркиби қарамоғидагиларни бошқаришда 
мустаҳкам кўникмалар ҳосил қилишга, фавқулодда вазиятлар содир 
бўлиш таҳдиди пайдо бўлганда, унинг ривожланишини тўхтатишда ҳамда унинг 
оқибатларини бартараф этишда шароитни тўғри баҳолашга имкон беради. 
Фуқаро муҳофазаси режасидаги тадбирларни машқ қилиш давомида қай 
дадражада тўғри режалаштирилганлигини баҳолаш ва замонавий қирғин 
воситалари қўлланганда оқибатларини бартараф этиш бўйича қарор қабул 
қилиш, ижрочиларга аниқ вазифалар бериш ва уларнинг бажарилишини 
ташкил этиш ўқув машқларининг мақсадидир. 
Тармоқлардаги команда-штаб машқлари мустақил тадбири сифатида 
ҳамда юқори органлар (шаҳарда, у ўтказиладиган ўқув машқлари) 
таркибида ўтказиладиган тармоқ машқи сифатида ҳам олиб борилиши 
мумкин. 
Бундай 
ўқув машқларини сифатли тайёрлаш ва ўтказилиб
борилиши учун мавзу, ўқув машқининг мақсади, машқ саволларини ва 
бошқа керакли маълумотларни ҳамда ташкилий кўрсатмаларни 
тайёрлаётганда фуқаро муҳофазасига оид Ўзбекистон Республикаси 
Қонунлари, 
Ўзбекистон 
Республикаси 
Вазирлар 
Мақкамаси 
Қарорлари, Ўзбекистон Республикаси Фуқаро муҳофазаси бошлиғининг 
буйруқ ва директивалари, навбатдаги ўқув йили учун ташкилий 
кўрсатмалар, вазирлик ҳайъат йиғилишининг қарорлари талаблари асос 
қилиб олиниши зарур бўлади. 
Команда-штаб ўқув машқларини ўтказишда раҳбарлар таркиби, 
тузилмалар сардорлари ҳамда ўқув машқига жалб этиладиган бошқа 

---

170 
қатнашчиларнинг фуқаро муҳофазаси бўйича тайёргарлик даражаси яққол 
намоён бўлади ва ўз натижасини беради.