Ўзбекистон республикаси ахборот технологиялари ва коммуникацияларини ривожлантириш вазирлиги муҳаммад ал-хоразмий номидаги

 
MILLIY TELERADIOKANALLARNING ZAMONAVIY BOSQICHI 
 
J.S.Modullayev (ТАТU, assistent)
S.N.Ibodullayev (TATU, talaba) 
 
Insoniyat dunyodagi barcha yangiliklardan xabardor bo’lishi, uning dunyoqarashi 
kengayishi tom ma’noda televideniya, radioga borib taqaladi. Ushbu sohalarni rivojlanishi 
insonlar uchun katta imkoniyatlarni ochib berdi. Insoniyat televideniyaga, televideniya esa insonga 
moslashdi. Bizning O’zbekiston Respublikamizda ham televideniya yuqori sifatda xizmat 
ko’rsatib kelmoqda. Mamlakatimizda ommaviy axborot vositalarini qo‘llab-quvvatlash, ularni 
demokratik islohotlarni harakatlantiruvchi kuchga aylantirish uchun sharoit yaratish borasida keng 
ko‘lamli ishlar olib borilmoqda. Keyingi o‘n yilda nodavlat OAV soni 10 barobar oshgani ham 
sohada olib borilayotgan islohotlar samarasini ko‘rsatib turibdi. O’zbekiston milliy 
teleradiokompaniyasi tashkil etilgan bo’lib, bir nechta davlat telekanallari fuqarolarimizga xizmat 
ko’rsatib kelmoqda. O’zbekiston, Yoshlar, Sport, Navo, Kinoteatr, UzHD, Toshkent, 
viloylatlardagi davlat telekanallari, Mahalla, Oilaviy kabi telekanallar shular jumlasidandir. Ushbu 
telekanallarimizda har kuni qiziqarli teleko’rsatuvlar, davlat iqtisodiyoti siyosati to’g’risida 
ko’rsatuvlar, filmlar, musiqalar, yangiliklar to’g’risida ko’rsatuvlar, sport xabarlari, yurtimizda va 
jahonda bo’layotgan voqea-hodisalar tahlili, anjumanlar, festivallar to’g’risida ko’rsatuvlar 
namoyish etiladi. Ushbu ko’rsatuvlar milliy teleradiokanallar muxbirlari, jurnalistlari, operatorlari 
va boshqa barcha xodimlari tomonidan mukammal reja asosida o’ylanib, yaratiladi va efirga 
uzatiladi.
Mamlakatimizda mustaqillikning dastlabki davrlaridan boshlab axborot texnologiyalari 
sohasidagi islohotlar tarkibiy va tizimli ravishda olib borilmoqda. Natijada O‘zbekistonda 
ommaviy axborot texnologiyalari vositalarini qo‘llab-quvvatlash hamda ularni demokratik va 
liberal islohotlarning harakatlantiruvchi kuchiga aylantirish bo‘yicha o‘ziga xos tajriba to‘plandi. 
Efir mahsulotlarini ishlab chiqarish jarayonlariga zamonaviy axborot texnologiyalari faol joriy 
etilmoqda. Mamlakatimizda OAV erkinligi darajasining muhim ko‘rsatkichlaridan biri bu axborot 
texnologiyalari sohasining izchil va erkin taraqqiyoti hamda har kimning hech qanday to‘siq va 
moneliksiz axborot olish va undan foydalanishi uchun zarur sharoitlarni ta’minlovchi 
takomillashgan huquqiy maydonning mavjudligidir. Yurtimizda kino va tele mahsulotalrni 
yaratish sohasiga alohida e’tibor qaratilib, huquqiy erkinliklarning joriy qilinishi bu sohadagi 
media mahsulotlarni yaratishda paydo bo’ladigan zamonaviy muammolarni hal etishda katta 
hissasini qo’shadi.
Televideniya dastlab analog signallar orqali amalga oshirila boshlagan. Lekin, taraqqiyot bir 
joyda turmaydi. Mexanika prinsiplaridan foydalangan dastlabki televizion tizimlarda hozirgi 
o‘lchamlarga qaraganda tasvirning sifati uncha yaxshi bo‘lmaganligi tufayli tomoshabinlar 
ekrandagi xira sharpalarni arang ko‘ra olganlar. Biroq bu vaqtinchalik qiyinchiliklar edi. 
Televideniyaning faol rivojlanishi faqatgina u mutlaqo elektron shaklga o‘tganida 
boshlangan. Bizga tanish analogli elektron televideniya bora-bora shunday sifatga ega bo‘ldiki, 
uni ortiq takomillashtirishning boshqa imkoni yo‘qdek tuyulardi. Biroq axborotni analogli usulda 
uzatish o‘rnini bosish g‘oyasi televideniyani ham chetlab o‘tmadi. Analogli televideniya o‘rniga 
sekin-asta raqamli televideniya kirib keldi. Analog signallar sinusoidal chiziqlar – analog signallar 
orqali uzatiladi. Raqamli televideniyada esa signallar emas, balki raqamlar asosida uzatiladi. 
Raqamli televideniyada sifat, ovoz tiniqligi yuqori bo’ladi. Shuning uchun raqamli televideniyaga 

---

251 
ko’plab mamlakatlar o’tmoqda. Ta’kidlash joizki, O‘zbekiston Hamdo‘stlik mamlakatlari ichida 
birinchilardan bo‘lib raqamli televideniani joriy etishga kirishdi. Raqamli televidenia axborot 
uzatishning raqamli usullaridan foydalangan holda televizion signallarni tarqatish tizimidir. 
Raqamli usullar televizion signalni siqib uzatish imkonini beradi. Bu, axborot uzatishda kichikroq 
chastota manbasidan foydalanish uchun qulaylik tug‘diradi. Shuningdek, raqamli teleradio-
eshittirishning hozir foydalanilayotgan analog televizion signallar polosasida turli (6 tadan 18 
tagacha) raqamli telekanallarni tashkil etish imkonini beradi. 
O‘zbekistonda sun’iy yo‘ldosh aloqa tarmog‘i orqali davlat va nodavlat televidenialarining 
teleradiodasturlarini tarqatish yo‘lga qo‘yildi. Bugungi kunda mamlakatimiz telekommuni-
katsiyalar tizimi dunyoning 180 ta mamlakatiga 28 ta yo‘nalish bo‘yicha to‘g‘ridan-to‘g‘ri 
chiqadigan xalqaro kanallarga ega. Axborot sohasini isloh qilish, axborot va so‘z erkinligini 
ta’minlash demokratik islohotlar umumiy strategiyasining muhim tarkibiy qismi hisoblanadi. 
Mamlakatimizda demokratik islohotlarni yanada chuqurlashtirish va fuqarolik jamiyatini 
rivojlantirish konsepsiyasida sohani rivojlantirishga oid 4 qonun loyihasi va amaldagi qonunlarga 
tegishli o‘zgartirish va qo‘shimchalar kiritish bo‘yicha amaliy takliflar berildi. 
«Teleradioeshittirishlar to‘g‘risida» Qonun ishlab chiqish va qabul qilish tashabbusi shular 
jumlasidandir. Teleradioeshittirish tizimi axborot texnologiyalari sohasining muhim va tez 
rivojlanayotgan tarmoqlaridan biridir. U jamiyatni demokratlashtirishda muhim o‘rin 
tutadi. «Teleradioeshittirishlar to‘g‘risida» Qonun qabul qilinishi teleradiodasturlar tayyorlash va 
uzatish jarayonida yuzaga keladigan munosabatlarni tizimli tartibga solish, teleradiodasturlarni 
tayyorlash va tarqatish sohasida raqobatni yanada kuchaytirish, teleradiodasturlarni uzatish 
borasida mobil va raqamli televidenia kabi ilg‘or zamonaviy texnologiyalarni joriy etish, telein-
dustriyaning istiqbolli yangi tarmoqlarini tashkil qilish uchun zarur shart-sharoit yaratish, 
teleradioeshittirishlar sohasini mustaqil industriya sifatida qayta tashkil etishga zamin yaratadi. 
Bir so‘z bilan aytganda, tizimdagi ishlar ko‘lami juda keng. Kutilgan natijaga erishish katta 
mehnat talab etadi. Raqamli teleeshittirishlar tizimining samarali joriy qilinishi sohada yangi 
imkoniyatlar eshigini ochadi. Hususan, yangi telekanallar soni ko‘payadi. Bu, o‘z navbatida, 
telekanallarning ijtimoiy yo‘nalishi va badiiy xilma-xilligini oshirishga, sifatli axborot uzatish 
bo‘yicha sog‘lom raqobat muhiti shakllanishiga yo‘l ochadi. Raqamli teleradioeshittirish tarmog‘i 
rivojlanishi pirovardida fuqarolarning axborot texnologiyalari sohasidagi Konstitutsiyaviy hu-
quqlarini ta’minlanishiga, jamiyatda so‘z va axborot erkinligi kuchayishiga xizmat qiladi.