Ўзбекистон республикаси ахборот технологиялари ва коммуникацияларни ривожлантириш вазирлиги тошкент ахборот технологиялари университети

Фойдаланилган Адабиёт 
 
1. Куросе, Жамес Ф. Cомпутер Нетwоркинг А Топ Доwн Аппроач/ 7.4 
Протоcолс фор Реал-Тиме Cонверсатионал Апплиcатионс 
 
Назорат саволлари 
 
1. Қайси турдаги маълумотлар узатилишига реал вақт алоқаси дейилади?
2. RTP пакетининг сарлавҳа майдонида қандай маълумотларни ташийди?
3. RTPда қўлланадиган аудио маълумот тури?

---

281 
4. RTPда қўлланадиган видеонинг маълумот турлари?
5. RTP пакетининг сарлавҳа майдонида 
 

---

282 
27 –маъруза 
Sip протоколи 
Режа: 
 
1. Сессияни бошлаш протоколи 
2. IP манзилини билиш учун қўнғироқ ўрнатиш 
3. SIP манзиллари
4. Хост номи ўзгартириш ва фойдаланувчи манзилини аниқлаш 
1.Сессияни бошлаш протоколи 
 
[ RFC3261; RFC 5411] да аниқланадиган очиқ ва енгил протокол 
қуйидагиларни бажаради: 

У ўрнатилган қўнғироқ қилувчи ва қабул қилувчи ўртасида IP алоқани 
механизмини таъминлайди. 

У қўнғироқ қилувчи учун озирги IP қўнғироқ манзилини белгилаш 
механизмларин таъминлайди, фойдаланувчида битта ўрнатилган IP 
манзили йўқ чунки улар манзилда тезкор ҳаракатда танланади чунки 
уларда турли хил IP нарсалари, ҳар бири ҳар хил IP манзиллари бўлиши 
мумкин. 

У қўнғироқ менежменти учун масалан, қўнғироқ давомида янги медиа 
оқимини қўшиш учун қўнгироқ давомида шрифларни ўзгартириш, 
қўнғироқ давомида янги иштирокчиларни таклиф қилиш, қўнғироқ 
кўчириш ва алоқада ушлаб туриш учун механизмларни таъминлайди. 

2.IP манзилини билиш учун қўнғироқ ўрнатиш 
 
SIP нинг муҳимлигини тушуниш учун аниқ мисолларга қараш энг яхши 
йўлдир. Бунга мисол, Алиcе унинг PCида ва у Бобга қўнғироқ қилишни 
ҳоҳлайди, у ҳам PC да ишлайди. Алиcенинг ҳам Бобнинг ҳам PC лари 
қўғироқ қилиш ва қабул қилиш учун SIP инструксиялар билан таъминланган. 
Бу муҳим мисолда биз биламизки Алиcе Бобнинг PC манзилини билади. 27.1 
расмда ўрнатилган SIP қўнғроқлар кетма-кетлик жараёнини кўрсатади. 
27.1-расмда биз SIP алоқа ташкил қилиш, Алиcе Бобга кирувчи хатни 
жўнатганда бошланганини кўрамиз ва у HTTP таклиф хатига ўхшайди. Бу 
ташриф буюрувчи хат UDP бўйлаб машҳур 5060 порти SIP учун жўнатилади. 
Кирувчи хат Боб учун аниқловчи (Боб@193.64.210.89 ) Алиcенинг жорий IP 
манзилини кўрсатишни ўз ичига олади. Кўрсатиш Алиcенинг аудио қабул 
қилишини AVPO (PCМ... ) форматда кодлайди ва RTP да муҳим фактларни 
кўрсатади ҳамда у RTP пакетларини 38060 портдаги қабул қилишни 
ҳоҳлашини кўрсатади. Алиcенинг кирувчи хатини қабул қабул қилгандан 
кейин Боб SIP жавоб хатини жўнатади HTTP жавоб хатига ўхшайдиган бу 
жавоб SIP хати SIP 5060 портига яна жўнатилади.Бобнинг жавоб хати 200 та 

---

283 
ОК шунингдек IP манзил кўринишни, унинг исталган шрифини ва аудио 
пакетни жўнатган рақамини ўз ичига олади. Бу мисолдаги Алиcе ва Бобнинг 
турли хил аудио-шрифт механизмларини фойдаланишни бошламоқчилигини 
қайд қилинг: Алиcе унинг аудиосини GSMи билан кодлашини сўралганда 
Боб унинг аудиосини PCМ қоида билан кодлаши сўралди. Бобнинг жавоб 
хати келгандан сўнг Алиcе Бобга SIP илмий хатини жўнатди. Бу SIP 
алмашинишидан сўнг Боб ва Алиcе гаплаша олади. C висуал алоқа учун 27.1 
расмда Алиcе Бобдан сўнг гапиришини кўрсатади лекин улар бир хил вақтда 
яхwи гаплашишига ишонч бор. Боб аудиони таклиф қилингандек 
шрифтлайди ва аудио пакетини 38060 IP порт манзилига (167...) жўнатади. 
Алиcе ҳам таклиф қилингандек аудиони шрифтлайди ва 48753 рақамли IP 
(193.64.210.89) манзилли А рақам портига жўнатади. 
Бу мисолдан биз SIPнинг ҳарактеристик калит рақамларини ўргандик. 
Биринчидан, SIP протоколда ҳоли: SIP хатлари жўнатилади ва электрик 
қабул қилинади, уларни жўнатишда бундан фойдалангани ва медиа қабул 
қилинган кундан кундан фарқ қилади. Иккинчидан SIP хатларининг ўзлари 
ASCIIўқиб бўладиган в HTTP га ўхшайдиган хатдир. Учинчидан SIPда ҳамма 
хатлар илмийланишини талаб қилади шунинг учун у UDP ёки TCP бўйлаб 
бошқара олади. Бу мисолда агар Бобда PCМ М-қоидаси бўлмаганда аудиони 
шрифтлаш 
учун 
нима 
болишини 
тасаввур 
қилиб 
кўрайлик. 
Бунингнатижасида 200 таОКжавобиўрнига, Боб 

---

284 
27.1расм. Бобнинг адресини билган ҳолда, Аслиса SIP алоқасини ўрнатиши 
кутилмаган 600та билан жавоб қиларди ва хатдаги листини барча кодлар 
кодекларда ишлата олади. Алиcе кейин листланган кодеклардан бирини 
танларди ва бошқа таклиф хатини жўнатарди, бу вақт танланган кодек 
рекламаси болади. Боб кўплаб жавоб кодларнинг рад этишини жўнатиш 
орқали яна оддий қўнғироқни рад этади. ( Бу ерда кўплаб бундай кодлар 
масалан: “банд”, “кетган”,ва “жавоб бера олмайди” ).