Ўзбекистон республикаси ахборот технологиялари ва коммуникацияларини ривожлантириш вазирлиги муҳаммад ал-хоразмий номидаги

2
, 97–100 (2011) 
Melnichuk, O.S.: Global tendencies of development of e-commerce. Sc. Works of NDFI. 
1
(66), 58–69 (2014)

---

520 

biznesdan biznesga (B2B) - ba'zi bir kompaniyalarning boshqa ishlab 
chiqarish kompaniyalariga hamrohlik xizmatlarini, shuningdek boshqa tovarlarni 
ishlab chiqarish uchun mo'ljallangan tovarlar va xizmatlarni taqdim etish bo'yicha 
har qanday faoliyati. Ushbu faoliyat sohasi xizmatlarni ko'rsatishdan yoki 
tovarlarni sotishdan foyda olishga yo'naltirilgan bo'lib, bu yerda "ob'ektlar" 
xizmatlar yoki tovarlar, "sub'ektlar" esa bozor sohasida o'zaro aloqada bo'lgan 
tashkilotlardir. Bu yerda tashkilotlar va (yoki) yakka tartibdagi tadbirkorlar 
xizmatlar yoki tovarlarning "sotuvchisi" va "xaridorlari" rolini bajaradilar
38
; 

biznesdan iste'molchiga (B2C) - "oxirgi" iste'molchi deb ataladigan xususiy 
shaxslar o'rtasidagi tijorat munosabatlarining atamasi. Shuningdek, bu elektron 
tijoratning shakli bo'lib, uning maqsadi iste'molchi (oxirgi foydalanuvchi, jismoniy 
shaxs) uchun to'g'ridan-to'g'ri sotishdir
39
;

iste'molchidan iste'molchiga (C2C) - xaridor va sotuvchi so'zning qonuniy 
ma'nosida tadbirkorlar bo'lmagan oxirgi iste'molchining oxirgi iste'molchisi bilan 
elektron tijorat. Odatda, bunday tijorat munosabatlarida uchinchi tomon ishtirok 
etadi - savdo maydonchasini tashkil qiluvchi vositachi, masalan, onlayn-kim oshdi 
savdosi, veb-sayt - sotib olish / sotish to'g'risidagi e'lonlar va boshqalar. 
Shuningdek, vositachi kafil va / yoki ijrochi bo'lishi mumkin. Vositachi tovarlarni 
qabul qilishning kafili emas, lekin ba'zi hollarda bahsli vaziyatlarning hal 
qilinishiga ta'sir qilishi mumkin. Shuningdek, vositachi tovarlarni reklama qilishda 
qatnashmaydi, sotuvchi buni mustaqil ravishda amalga oshiradi ; 

biznes-hukumat (B2G) - biznes va hukumat o'rtasidagi munosabatlar. 
Yaqinda Ukrainada (globallashuv jarayonlari doirasidagi xalqaro tajribaga 
asoslanib) ommalashgan elektron xaridlar tizimi sifatida B2G tizimlarining 
namunasi xizmat qilishi mumkin

iste'molchidan hukumatga (C2G) - mamlakat hukumati va oxirgi iste'molchi 
o'rtasida to'g'ridan-to'g'ri o'zaro ta'sirni tashkil qilish uchun foydalaniladigan 
yo'nalish. Masalan, AQShda deyarli barcha soliq to'lovchilar soliq idoralari saytlari 
orqali daromad deklaratsiyasini topshirishgan
40
;

mobil tijorat (m-tijorat) - jarayon kompyuterlar yoki smartfonlar yordamida 
masofadan (Internet, GPRS va boshqalar) ulanish orqali amalga oshiriladi. Mobil 
tijorat, qoida tariqasida, uzoqdan foydalanuvchilar bilan o'zaro ta'sirlashish 
jarayonlarini avtomatlashtirish uchun dasturiy ta'minot va texnik yechimdir 
41
. 
Xulosa qilib aytganda, elektron tijorat texnologiyasi kompaniyalarga turlicha 
yordam berdi. Bu nafaqat korxonalar va firmalarga o'z mahsulotlari va xizmatlarini 
dunyo bo'ylab va osonlikcha sotishda, balki xaridorlarga har qanday qulay vaqtda 
va hamma joyda xaridlarni amalga oshirishda yordam berdi. O'zining 
38
Sheremet, A.D.: Forms of e-commerce and its composition in the digital economy. Bul. of Dnip. Nat. Un. of Rail. 
Tr. N. after. Ac. V. Lazaryan. 
41
, 311–315 (2012) 
39
Tsarev, V.V., Kantarovich, A.A.: Economics, organization and planning of commercial activities of Internet 
companies (2001) 
40
Tsarev, V.V., Kantarovich, A.A.: Economics, organization and planning of commercial activities of 
Internet companies (2001) 
41
Nanehkaran, Y.: An Introduction To Electronic Commerce. Int. J. of Sc. & Tech. Res. 2(4), 190–193 
2013). 

---

521 
mavjudligidan boshlab, hozirgi kungacha mutaxassislar va korxonalar tomonidan 
elektron tijoratning hozirgi holatiga javob beradigan ilg'or texnologiyalarni 
izlashda cheklovlar mavjud emas edi. Bu shuni anglatadiki, bugungi kunda ko'rib 
turgan elektron tijorat yaqin besh yil ichida bir xil bo'lmaydi. Elektron tijorat 
rivojlangan va rivojlanayotgan mamlakatlarda ham biznesda tobora kuchayib 
borishi sababli ulkan o'sish va texnologiyalarni rivojlantirishga erishadi.