Ўзбекистон республикаси ахборот технологиялари ва коммуникацияларини ривожлантириш вазирлиги муҳаммад ал-хоразмий номидаги

3D VIZUALIZATSIYANING QO'LLANISH SOHALARI
S.N. Ibodullayev (assistent,
 
Muhammad al-Xarazmiy nomidagi
 
TATU) 
J.S. Modullayev (
assistent,
 Muhammad al-Xorazmiy nomidagi TATU)
 
U uch o'lchamli grafikalar yordamida jonlantirilgan obektlar reklama, uch 
o'lchamli ichki va tashqi maketlarni modellashtirish, filmlar va kompyuter 
o'yinlarini yaratish uchun ishlatiladi. Hayoliy ob'ektning nusxasini yaratish kerak 
bo'lgan joyda ham vizualizatsiya kerak. Uch o'lchamli vizualizatsiya ilk namunasi 
1962 yilda YUTA Universitetining aspirant bo'lib, eng oddiy 3D modellarni 
tasavvur qilish imkonini beruvchi dasturni yaratganidan keyin boshlandi. 
Keyinchalik ushbu o'quv yurtida jahonda birinchi bo'lib kompyuter grafikasi 
bo'limi ochiladi. 1995-yilda bir necha o'n yillar davomida to'liq hajmli grafikalar 
yordamida yaratilgan "O'yinchoqlar tarixi" deb nomlangan birinchi animatsion 
film. Ko'pchilik filmning muvaffaqiyatsizlikka duchor bo'lishiga ishongan, ammo 
buning teskarisi sodir bo'lgan - bu ish dunyoda mashhurlik va tan olinishga loyiq 
edi. Quyidagi rasmda 3d vizualizatsiya keng ishlatiladigan sohalar keltirilgan. 
1-rasm. 3d vizualizatsiya keng ishlatiladigan sohalar 
Fan va texnikada 3d vizualizatsiya asosan texnik mahsulotlar ishlab chiqarish 
uchun ishlatiladi. Zamonaviy texnologiyalar loyihalashtirilgan ob'ektni vizualiza-
tsiya qilish imkonini beradi. Kelajakdagi mexanizmning uch o'lchovli modelini 
loyihalashtirishni tezlashtiradi va muhandisning ishini osonlashtiradi. Ko'pincha, 
mijozlar sizga uy xo'jaligi mahsulotlarining g'aroyib dizayni haqida o'ylashingizni 
talab qiladi. Bunday holda, vizualizatsiya jarayoni dizayn yechimini namoyish 
etishga yordam beradi. 
Reklama va marketingda 3d vizalizatsiya, reklama qilingan gadjetning 
devorlarida paydo bo'lgan bir necha daqiqada sevimli kichik jonivorlar, oziq-ovqat 
yoki naqshlar bularning barchasi iste'molchilar e'tiborini jalb qilish uchun 
ishlatiladi. Bozor sotuvchilari jonlantirilgan reklamalarni yaratishda ob'ektlar 3D-
vizualizatsiyasidan foydalanmoqda. Reklamada uch o'lchovli vizualizatsiyadan 
foydalanishning afzalliklari:
- badiiy belgilarni yaratishga imkon beradi;
- 3D-ob'ekt haqiqiy hayotdan ko'ra ko'proq jozibador ko’rsatadi, taklif 
qilingan mahsulotning zarur xususiyatlarini yaxshiroq ifodalaydi;
- reklama bannerini yaratishga va u qanday ko'rinishida ko'rishga imkon 
beradi. Interyer dizayni, arxitektura, qurilish yani binolarni ichki ko’rinishini 
kompyuter dasturlari yordamida 3D-vizualizatsiya qilish nisbatan oldinroq paydo 

---

223 
bo'lgan bo'lib, bu modellar karton yoki maxsus materiallardan tayyorlangan. 
Bugungi kunda uyni 3D tasavvur qilish qurilish ishi boshlanishidan oldin muhim 
bosqich hisoblanadi. Ushbu texnologiya quriladigan ob'ektni oldindan ko‘rish 
imkonini beradi va agar loyiha o‘zgartirilishi kerak bo'lsa o'zgartirishga qulay. Shu 
bilan birga, bino ichki dizayni ob'ektni arxitektura byurosi xodimlariga namoyish 
qilish bilan chegaralanib qolmaydi. Uch o'lchamli vizualizatsiya iste'molchilarni 
ma'lum taklif bilan tanishtirish uchun va binolarni reklama qilish uchun ishlatiladi. 
Qurilish va arxitektura sohasidagi reklamaning o'ziga xos xususiyati shundaki, u 
hali mavjud bo'lmagan narsalarni taklif qiladi.
3D-vizualizatsiya kinematografiya, kompyuter o‘yinlari, animatsiya sohalari-
da hozirga kelib ildiz otgan. Zamonaviy inson uch o'lchamli belgilarsiz sevimli 
o'yinini yoki hozirgi kunda 3D-grafiksiz filmlarni tasavvur qilishi qiyin. Ob'ekt-
ning vizual modelini yaratish jarayoni bir necha bosqichdan iborat. 
- modellashtirish; 
- 3d-ob'ektlarni yaratish; 
- texturing; 
- to'qimalarni uch o'lchovli modelga qo'llash; 
- rigging; 
-"virtual" suyaklar yaratilishi, kelajakdagi belgilarning skeletlari; 
- animatsiya; 
- uch o'lchamli modelni harakati; 
- rendering; 
- grafik modelni video yoki rasmga aylantirish; 
- kompozitsion; 
- belgi yoki sahnaga belgi qo'yish, maxsus effektlarni qo'shish, nuqsonlarni 
yo'q qilish va hakozo.
3D tasavvur qilish bu haqiqatga yaqin bo'lgan uch o'lchamli tasvirni yaratish 
jarayoni. Ushbu texnologiyaning imkoniyatlari cheklanmagan. Siz har qanday 
shakli va o'lchamdagi moslamalarni yaratishingiz, ranglar bilan tajriba alma-
shishingiz, o'zgartirish va konvertatsiya qilishingiz mumkin. Biroq, uch o'lchovli 
vizualizatsiya qilishning asosiy ustunligi shundaki, u sizni hayratomuz tasvirlar, 
ajoyib suratlar va inson tasavvurida tug'ilgan murakkab belgilarni yaratishga 
imkon beradi.