Ўзбекистон республикаси ахборот технологиялари ва коммуникацияларини ривожлантириш вазирлиги муҳаммад ал-хоразмий номидаги

KRIMINALISTIKADA EKSPERTIZA DASTURIY VOSITALARINING 
TAHLILI 
Sh.Z. Islomov (dotsent, Muhammad al-Xorazmiy nomidagi TATU) 
L.U. Davronova (doktorant, Muhammad al-Xorazmiy nomidagi TATU) 
 O.Xasanov (magistrant, Muhammad al-Xorazmiy nomidagi TATU) 
Kriminalistikada jinoyatga aloqador vositalar (kompyuter, tarmoq va 
qurilmalar) ekspertizadan o’tkaziladi. Bunda turli maxsus qurilma va dasturlardan 
foydalaniladi (1-jadval). 
NetAnalysis dasturi – internet tarmog’ida qo’llaniladigan dasturlarni 
ekspertizadan o’tkazishga qaratilgan. U quyidagi komponentlardan tekshiruvni 
amalga oshiradi: 

fayllarga murojaatlarni tahlillash (index.dat, sqlite); 

vaqtinchalik direktoriyalarni tahlillash; 

kukilarni tahlillash (cookies); 

sahifalar keshini tahlillash; 

---

243 

tanlangan sahifalarni tahlillash; 

sozlanmalarni tahlillash; 

webslicesni tahlillash (web ilovaga yozilish); 

plaginlarni tahlillash; 

reyestrni tahlillash 

masofaviy axborotlarni tahlillash. 
RoadMASSter-3 ko’chma laboratoriya - ma'lumotni olish, ko'paytirish va 
tahlil qilish uchun mo'ljallangan. Bu tez va ishonchli nusxani yaratishga va 
ma'lumotlarni tahlil qilishga imkon beradi. Ushbu kompyuter tizimi FireWire 
1394A / B, USB, IDE, SATA, SAS va SCSI kabi interfeyslar bilan ishlashga 
mo'ljallangan. RoadMASSter-3 - bu turli xil ommaviy axborot vositalarining 
qo'llab-quvvatlanishi, xeshlash imkoniyati bilan ma'lumot olishning bir necha 
usullari va tahlil qilish uchun kuchli protsessor yordamida sud-kriminalistika 
uchun kuchli va ko'p qirrali vosita. 
Phone Forensics Express. Usbu dasturdan foydalanib, mutaxassis o'chirilgan 
ma'lumotlarni, qo'ng'iroqlar tarixi, SMS, MMS, kontaktlar, foydalanuvchi fayllari, 
eslatmalar, voqealar, eslatmalar va Skype, Dropbox, Evernote, Facebook, hatsapp, 
Viber va boshqalardan ma'lumotlarni chiqarib olishlari mumkin. U juda ko'p sonli 
smartfon va telefonlarni tahlil qilish imkonini beradi. Dastur Samsung, NTS, 
Nokia, Sony, LG, Motorola va boshqalar kabi ishlab chiqaruvchilarning minglab 
qurilmalarini qo'llab-quvvatlaydi. Bundan tashqari, Android, iPhone, Blackberry, 
Windows Phone, Symbian, Windows Mobile, Bada, Meego, Xitoy va CDMA 
operatsion tizimlarini qo'llab-quvvatlaydi. Gadgetni ulashda Forensics Express 
dasturi uning ichida qanday texnologiya ishlatilishini tahlil qiladi. Telefonni 
ulaganda, aloqa protokoli, chipset, OT avtomatik ravishda aniqlanadi.
Glavcode. Ijtimoiy tarmoqlarni tahlil qilishga mo’ljallangan bo’lib, uning 
asosiy maqsadi turli xil tadqiqot ob'ektlari o'rtasidagi aniq va yashirin aloqalarni 
tahlil qilishdan iborat. U yashirin jamoalarni, uyushgan jinoiy guruhlarni, asosiy 
ob'ektlar va guruh rahbarlarini aniqlash imkonini beradi.
SIMIS Mobile. SIM-kartadagi ma’lumotlarni tahlil qilishda qo’llaniladi va 
SIM kartada saqlangan ma'lumotlar 128x64 piksel o'lchamlari bilan grafik 
displeyda namoyish etiladi. Undagi muhim ma'lumotlardan nusxa olish mumkin. 
O'rganilayotgan SIM kartalardan ma'lumotlar o'chirilishi va qayta yozilishi 
mumkin. Ushbu qurilma ikkita AAA batareyasi bilan ishlaydi. 8 ta "transport" 
SIM-kartalarini qo’llaydi. LCD displey ma'lumotlarni o'qish, ko'rish va saqlash 
uchun sezgir menyu bilan jihozlangan.
Elcomsoft Forensic Disk Decryptor. Ushbu dasturiy mahsuloti BitLocker, 
PGP va TrueCrypt kripto-konteynerlarini ochish va shifrlangan ma'lumotlarning 
kriminalistik 
ekspertizasini 
o'tkazish 
uchun 
mo'ljallangan. 
Shifrlangan 
ma'lumotlarga kirish ularning tarkibini o'zgartirmasdan amalga oshiriladi. Olingan 
ma'lumotlarning to'g'riligi va o'zgarmasligi kafolatlanadi. Uning quyidagi 
imkoniyatlari mavjud: 

BitLocker, PGP va TrueCrypt shifratorlarini qo'llab-quvvatlash; 

BitLocker To Go tomonidan himoyalangan ko'chma media; 

---

244 

barcha PGP rejimlarini qo'llab-quvvatlash; 

o'rganilgan ma'lumotlarning yaxlitligi va o'zgarmasligini kafolatlangan 

shifrni ochish kalitlarini tiklash va saqlash 
1-jadval. Ekspertiza vositalarining tahlili